Isaac Newton 1687'de parşömen üzerine şu anda ünlü olan hareket yasalarını Latince yazdı. Evrenimizde cisimlerin hareketinin nasıl yönetildiğini açıklayan üç evrensel ilkenin ana hatlarını çizdi ve bunlar tercüme edildi, yazıya döküldü ve uzun uzadıya tartışıldı.

Ancak bir dil ve matematik filozofuna göre, Newton'un ilk hareket yasasına ilişkin kesin ifadesini başından beri biraz yanlış yorumluyor olabiliriz.

Virginia Tech'ten filozof Daniel Hoek, Newton'un Latince Principia'sının 1729 tarihli orijinal İngilizce çevirisinde "beceriksiz bir yanlış çeviri" olarak tanımladığı ifadeyi keşfettikten sonra kayıtları düzeltmek istedi.

Bu çeviriye dayanarak, sayısız akademisyen ve öğretmen o zamandan beri Newton'un birinci eylemsizlik yasasını, bir dış kuvvet müdahale etmediği sürece bir nesnenin düz bir çizgide hareket etmeye devam edeceği veya hareketsiz kalacağı anlamına gelecek şekilde yorumladı.

Bu, dış güçlerin sürekli olarak iş başında olduğunu ve Newton'un ifadesinde kesinlikle göz önünde bulunduracağı bir şeyi takdir edene kadar iyi çalışan bir tanımdır.

Arşivleri yeniden gözden geçiren Hoek, bu yaygın yorumun 1999'da iki akademisyenin gözden kaçan Latince bir kelimenin çevirisini fark etmesine kadar radarın altından kaçan bir yanlış yorum içerdiğini fark etti: quatenus, "sürece" anlamına geliyor, "unless" değil.

Hoek'e göre tüm farkı yaratan da buydu. Hoek, yeni okumanın, Newton'un bir cismin momentumundaki her değişikliğin -her sarsıntı, düşüş, savrulma ve sıçramanın- dış kuvvetlerden kaynaklandığını kastettiğini gösterdiğini söylüyor.

Hoek, makalesi ile ilgili bir blog yazısında, "Unutulmuş bir kelimeyi [insofar] yerine koyarak, [bu akademisyenler] fiziğin temel ilkelerinden birini orijinal ihtişamına kavuşturdular" diye yazıyor.

Ancak, bu çok önemli düzeltme hiçbir zaman kabul görmedi. Şimdi bile yüzyıllardır süregelen tekrarın ağırlığı karşısında ilgi çekmekte zorlanıyor olabilir.

Hoek, "Bazıları benim okumamı ciddiye alınmayacak kadar vahşi ve alışılmadık buluyor," diyor. "Diğerleri ise bunun tartışmaya değmeyecek kadar açık bir şekilde doğru olduğunu düşünüyor."

Sıradan insanlar bunun anlambilimsel olduğu konusunda hemfikir olabilir. Hoek de yeniden yorumlamanın fiziği değiştirmediğini ve değiştirmeyeceğini kabul ediyor. Ancak Newton'un kendi yazılarını dikkatle incelemek, öncü matematikçinin o sırada ne düşündüğünü açıklığa kavuşturuyor.

Öğrenciyken Newton'un ne demek istediği konusunda kafası karışan Hoek, "Eylemsizlik yasasının gerçekte ne işe yaradığı sorusu üzerine çok fazla mürekkep döküldü" diyor.

Cisimlerin bir kuvvet onları aksi yönde zorlayana kadar düz çizgiler halinde hareket ettiği şeklindeki yaygın çeviriyi kabul edersek, o zaman şu soru ortaya çıkıyor: Evrenimizde böyle bir şey yokken; yerçekimi ve sürtünme her zaman mevcutken, Newton neden dış kuvvetlerden arınmış cisimler hakkında bir yasa yazsın?

Tufts Üniversitesi'nde filozof ve Newton'un yazıları konusunda uzman olan George Smith, Scientific American için gazeteci Stephanie Pappas'a "Birinci yasanın tüm amacı kuvvetin varlığına dair çıkarımda bulunmaktır" diyor.

Aslında Newton, ilk hareket yasasını açıklamak için üç somut örnek vermiştir: Hoek'e göre en anlaşılır olanı, bildiğimiz gibi havanın sürtünmesi nedeniyle daralan bir spiral şeklinde yavaşlayan bir topaçtır.

Hoek şöyle yazıyor: "Newton bu örneği vererek, anladığı şekliyle Birinci Yasa'nın kuvvetlere maruz kalan ivmelenen cisimler için, yani gerçek dünyadaki cisimler için nasıl geçerli olduğunu bize açıkça gösteriyor."

Hoek, bu gözden geçirilmiş yorumun, Newton'un o dönemde son derece devrimci olan en temel fikirlerinden birini ortaya koyduğunu söylüyor. Yani, gezegenler, yıldızlar ve diğer gök cisimlerinin hepsi Dünya'daki cisimlerle aynı fiziksel yasalar tarafından yönetilmektedir.

"Hızdaki her değişim ve yöndeki her eğim," diyor Hoek -atom kümelerinden dönen galaksilere kadar- "Newton'un Birinci Yasası tarafından yönetilir."

 

Kaynak: https://www.sciencealert.com/