Dünya'dan 650 ışık yılından biraz daha uzakta, yaşlı, kırmızı bir yıldız ölmek üzere yatıyor. Betelgeuse'un titreşimlerine dayanarak yapılan yeni bir tahmin, ünlü süper devin son bir ihtişam parıltısıyla çökmeden önce sadece birkaç on yılı olduğunu gösteriyor.

Japonya'daki Tohoku Üniversitesi ve İsviçre'deki Cenevre Üniversitesi'nden araştırmacılar, yakındaki yıldızın parlaklığındaki salınımları yeniden değerlendirerek, bunların yıldızın yaşamının en son aşamasını temsil etmesinin muhtemel olduğunu buldular.

Çok az yıldız kırmızı süperdev Betelgeuse gibi kendi gündüz pembe dizisini hak ediyor. 2019'da aniden sönen yıldızın parıltısını geçici olarak gizleyecek kadar karanlık ve tozlu bir şey öksürdüğünü öğrenen gökbilimciler, zengin bir amcanın ölümünü bekleyen vakıf fonu bebekleri gibi toplandılar.

Bu yılın başlarında Betelgeuse'un olağan parıltısı zirve yaptı ve normalden bir buçuk kat daha fazla parladı. Bir kez daha nesnenin kaderi ve değişikliklerin bir ölüm çıngırağı mı yoksa yaşlılıkla gelen çarpıntılar mı olduğu konusunda spekülasyonlar yapıldı.

Bir zamanlar O-tipi bir yıldız olarak bilinen sıcak, ağır bir canavar olan Betelgeuse, sadece 10 milyon yıl önce ortaya çıkarak hızlı yan, genç öl inancını takip ediyor.

Halihazırda yakıtı azalan şişmiş kırmızı bir gaz topunun yılları sayılıdır. Ne kadar sayılı olduğu ise bir dizi faktöre bağlı.

Bunlardan biri, 20. yüzyılın büyük bölümünde tartışma konusu olan gerçek büyüklüğüdür. Son ölçümler onu tahminlerin daha kompakt ucuna yerleştirdiğinden, yıldızın sonunda patlayacak kadar soğumadan önce on binlerce yılı olması muhtemeldir.

Betelgeuse'un hala gidecek yolu olduğunu düşünmek için başka nedenler de var.

Birçok yıldız gibi Betelgeuse'un dış katmanları da basınç ve yerçekimi gibi iç dinamikler tarafından yönlendirilen bir daralma ve genişleme dengesi içinde titreşmektedir.

Parlaklıkta ortaya çıkan dalgalanmalar, tekrarlanması aylar hatta yıllar süren frekanslarda uğulduyor - Betelgeuse'un durumunda, en önemli iki periyodu yaklaşık 2.200 ve 420 gün uzunluğunda.

Daha kısa olan periyot tipik olarak bu muazzam kalbin baskın 'ritmi' olarak kabul edilmiş olup, yıldızın radyal temel modu olarak bilinen tüm çevresindeki bir salınımı temsil etmektedir. Kritik olarak, bu nispeten hızlı genişleme ve daralmaya dayanan hesaplamalar, biraz daha küçük ve dolayısıyla daha genç bir O-tipi yıldızdan bekleyebileceğimiz şeydir.

Peki ya 2,200 gün süren döngüde görünenden daha fazlası varsa? Bu son araştırmanın arkasındaki araştırmacılar, Betelgeuse gibi parlak süper devlerdeki salınımların arkasındaki termodinamiğin diğer yıldızların çoğundan biraz daha karmaşık olduğunu savunarak, çok daha yavaş atımı uzun bir ikincil dönem olarak reddetmek için o kadar hızlı değiller.

Eğer yıldız atom çekirdeklerini karbon gibi biraz daha büyük elementler halinde sıkıştırıyor olsaydı, çok daha uzun bir radyal titreşim periyodunu başarabilirdi. Daha kısa süreli radyal modlar Betelgeuse'un yarıçapını Güneş'imizin yaklaşık 800 ila 900 katına çıkarırken, ekip daha uzun nabzın yaklaşık 1.300 katlık bir yarıçapla nasıl tutarlı olacağını gösterdi.

Bu da Betelgeuse'un kütlesi çekirdeğinde yoğunlaştıkça dış katmanlarının çok daha uzağa sürüklendiği ve motorlarının bin yılda değil on yıllarda durmasına yetecek kadar hızlı bir şekilde yakıt tükettiği anlamına geliyor.

Henüz hakem değerlendirmesinden geçmemiş olsa da, hesaplamalarının ve gerekçelerinin ön baskı olarak yayınlanması, yaşam süremiz içinde modern araçlarla bir süpernova gözlemleyebileceğimiz konusunda biraz iyimser kalmamız için yeterli.

Eğer model doğruysa, Betelgeuse'un yüzyılın ortalarından kısa bir süre sonra takımyıldızından sonsuza dek kaybolmadan önce diğer tüm yıldızları kısa süreliğine gölgede bırakmasını izleyebiliriz.

Elbette Betelgeuse'un gerçek büyüklüğü ve ölüme yakınlığının ayrıntıları üzerinde, nihayet patlayana kadar tartışmalar devam edecek.

Ancak o zaman onun çalkantılı varoluşuna taze gözlerle, yıldız dinamikleri konusunda daha bilgili bir şekilde bakacağız ve dramaya aç canavarlar gibi, yıkımın eşiğine tünemiş bir sonraki yıldızı aramaya çıkıp hortlak gibi bir neşeyle izleyeceğiz.

 

Kaynak: https://www.sciencealert.com/