Gökbilimciler gözlemlenebilir Evren'in uzak noktalarından süper kütleli bir kara deliğin aniden canlandığını gördüler.

Bundan 10 milyar yıl önce parlayan parlak ışık, kompakt nesnenin aniden büyük miktarda materyalle beslenmeye başladığını gösteriyor. Bilim insanları bunun şimdiye kadar gördüğümüz bu tür olayların en dramatik örneklerinden biri olduğunu söylüyor.

İngiltere'deki Birmingham Üniversitesi'nden gökbilimci Samantha Oates liderliğindeki bir ekip, keşfini İngiltere'nin yıllık Ulusal Astronomi Toplantısı'nda sundu. Keşif aynı zamanda Monthly Notices of the Royal Astronomical Society'de yayınlanacak ve şu anda ön baskı sunucusu arXiv'de mevcut.

Parlama olayı J221951-484240 ya da kısaca J221951 olarak adlandırıldı.

İrlanda'daki Queens University Belfast'tan astrofizikçi Matt Nicholl, "Süper kütleli kara deliklerin yapabileceği farklı şeylere ilişkin anlayışımız, son yıllarda parçalanan yıldızların ve son derece değişken parlaklıklara sahip kara deliklerin keşfedilmesiyle büyük ölçüde genişledi" diyor.

"J221951, bir kara deliğin bizi gafil avladığı en uç örneklerden biri."

Her galaksinin kalbinde dev bir kara delik gizlenir, ancak bunlar her zaman aktif değildir. Bazıları - Samanyolu'nun Sagittarius A*'sı gibi - nispeten sessizdir, etraflarında önemli bir oranda beslenmek için yeterli malzeme yoktur.

Ancak süper kütleli kara delik aktivitesi kozmik zaman ölçeklerinde değişir; malzeme kullanılabilir hale geldikçe açılıp kapanırlar.

J221951, Oates ve meslektaşları farklı bir tür geçici parlama ararken keşfedildi; bir kilonova olayında birleşen nötron yıldızlarının parıltısı.

Ancak doğru renkte olmasına rağmen J221951'den gelen sinyal yanlış süredeydi. Kilonovalar birkaç gün sonra söner; J221951 ise çok daha uzun süre kaldı.

Araştırmacılar daha yakından baktılar ve ışığın kat ettiği mesafenin başlangıçta düşündüklerinden çok daha uzak olduğunu keşfettiler: 500 milyon yerine 10 milyar yıl. Parlama, uzay ve zamanda o konumdaki bir galaksinin merkezine kadar izlendi.

Bu aynı zamanda parlamanın inanılmaz derecede parlak olduğu anlamına geliyordu- tek bir patlamayla değil, süper kütleli bir kara deliğin dışındaki aşırı ortamın etrafında dönen malzemenin üzerine düşerken yarattığı sürekli parıltıyla tutarlıydı.

Patlamanın ani oluşu ve ışık miktarı, kara deliğin aniden büyük miktarlarda malzeme beslemeye başladığını, sakin bir durumdan parıltılı bir şekilde aktif hale geldiğini düşündürdü.

Bunun iki olası açıklaması vardır. Birincisi, kara deliğin etrafındaki bir diskte dönen materyalden beslenmeye başlaması ve sonunda kara deliğin höpürdeterek yutabileceği kadar yaklaşarak onu aktif galaktik çekirdek olarak bilinen şeye dönüştürmesidir. İkincisi ise daha şiddetlidir; bir yıldız kara deliğe çok yaklaşmış ve gelgit bozulması olarak bilinen bir olayla yok edilmiş ve birikmiştir.

Gelecekteki gözlemler araştırmacıların hangi hipotezin daha olası olduğunu keşfetmelerine yardımcı olacak.

Oates, "Gelecekte gelgit bozulması olayı ile aktif galaktik çekirdek senaryoları arasında ayrım yapmaya yardımcı olacak önemli ipuçları elde edebileceğiz" diyor.

"Örneğin, J221951 aktif bir galaktik çekirdeğin açılmasıyla ilişkiliyse, solmayı durdurmasını ve parlaklığının tekrar artmasını beklerken, J221951 bir gelgit bozulması olayıysa solmaya devam etmesini bekleyebiliriz. J221951'in geç zaman davranışını yakalamak için önümüzdeki birkaç ay ila yıl boyunca izlemeye devam etmemiz gerekecek."

 

Kaynak: https://www.sciencealert.com/