Bu hafta uzay ve fizik için büyük bir hafta olmaya hazırlanıyor. 29 Haziran Perşembe günü evrenle ilgili iki önemli basın toplantısı yapılacağı duyuruldu. Aynı tarihte yapılacak olan ama aslında içerik açısından birbirinden çok farklı duyurular ve keşifler.

Evrenin nasıl işlediğine dair temel anlayışımızı değiştirecek büyük gelişmeler gibi görünüyor.

KÜTLEÇEKİMSEL DALGA KEŞFİ

Kendisinden daha önce bahsettiğimiz (başlığa tıklayarak ulaşabilirsiniz) Kuzey Amerika Yerçekimi Dalgaları Nanohertz Gözlemevi (NANOGrav) 29 Haziran 2023 Perşembe günü saat 13:00 EDT'de (1700 UTC) küresel bir duyuru düzenliyor.

Güncelleme, dünya çapında bir yerçekimsel dalga dedektörleri konsorsiyumu olan Uluslararası Pulsar Zamanlama Dizisi (IPTA) tarafından yürütülen araştırmalara ışık tutacak: Kuzey Amerika'nın NANOGrav'ı; Avrupa Pulsar Zamanlama Dizisi; Hindistan Pulsar Zamanlama Dizisi Projesi; ve Avustralya'nın Parkes Pulsar Zamanlama Dizisi.

Şu an itibariyle, duyurunun ne hakkında olacağına dair çok fazla bilgi vermediler, ancak ilgili gruplara dayanarak bunun yerçekimi dalgası arka planını veya GWB'yi içereceğini tahmin edebiliriz. Genellikle Evrenin arka plan uğultusu olarak adlandırılır.

Bu arka plan uğultusunu tespit etmek, Evren'in ilk günlerine ilişkin anlayışımızda devrim yaratacağı için büyük bir olay olacaktır.

"Örneğin, elektromanyetik radyasyon Evren'in son saçılma zamanından (Büyük Patlama'dan yaklaşık 400.000 yıl sonra) daha önceki bir resmini sunmaz. Ancak kütleçekim dalgaları bize Büyük Patlama'dan sadece ∼10-32 saniye sonra, enflasyonun başlangıcına kadar bilgi verebilir," diyor Avustralya Ulusal Üniversitesi ve ARC Kütleçekim Dalgası Keşfi Mükemmeliyet Merkezi'nden teorik fizikçi Susan Scott, ScienceAlert'in kıdemli gazetecisi Michelle Starr'a.

Bu zayıf, arka plandaki uğultuyu Evrendeki diğer tüm 'seslerden' ayırmak inanılmaz derecede zordur. Ancak GWB'yi bulmanın en umut verici yollarından biri pulsar zamanlama dizilerini kullanmaktır.

Pulsarlar bir tür nötron yıldızıdır, bir zamanlar büyük kütleli olan yıldızların muhteşem bir süpernova ile ölmüş ve geride sadece yoğun bir çekirdek bırakmış kalıntılarıdır.

Dönen bu yıldızlar kozmik deniz fenerleri gibi hareket ederek radyo emisyon ışınlarını hassas aralıklarla Dünya'nın üzerinden geçirirler. Kütleçekim dalgaları, teorik olarak, bu pulsar flaşlarının zamanlamasında küçük düzensizlikler üretmelidir.

Bir pulsar tek başına çok fazla sinyal vermez, ancak hepsi benzer tutarsızlıklar gösteren çok sayıda pulsar, Michelle Starr'ın açıkladığı gibi, Evren'in erken dönemlerinde kara deliklerin kütle birleşmesi tarafından üretilen yerçekimi dalgalarını temsil edebilir. IPTA'nın aradığı ve belki de bulduğu şey tam olarak budur.

Bunu öğrenmek için perşembe gününe kadar beklememiz gerekecek. Ama duyuru yayınlandığında ve daha fazlasını öğrendiğimizde sizlerle paylaşacağız.

NÖTRİNO KEŞFİ

Perşembe günü sosyal medyada yanlışlıkla NANOGrav duyurusuyla ilişkilendirilen ikinci duyuru, Antarktika buzunun derinliklerine inşa edilen IceCube Nötrino Gözlemevi'nden geldi. Bu parçacık detektörü nötrinoları arıyor; yüksüz olmaları ve neredeyse hiç olmayan kütleleri nedeniyle tespit edilmesi son derece zor olan atom altı parçacıklar.

Dünyamızdan toplu halde ve fark edilmeden geçme konusundaki bu hayalet benzeri yetenek, nötrinolara 'hayalet parçacıklar' lakabını kazandırmıştır. Bu da onları uzak kozmik olayları incelemek için ideal konular haline getirmektedir, çünkü uzayda uçarken izledikleri yol ve özellikleri çevreleri tarafından nispeten değiştirilmeden kalmaktadır.

Nötrinolar, nötronları protonlara dönüştüren beta bozunumu sürecinin bir parçası olarak yayılırlar- bu da onları Evren'deki en bol atomaltı parçacıklardan biri yapar, siz farkına bile varmadan her saniye on milyarlarcası tırnağınıza çarpar.

Daha önce uzak kuasarlardan, parçacık çarpıştırıcılarından ve hatta kendi Güneşimizden nötrinolar tespit ettik. Hatta karanlık madde olarak bilinen gizemli madde için bile bir adaydırlar.

Perşembe günü yapılacak duyuru hakkında, kesinlikle bir tür ilgi çekici nötrino tespiti içereceği ve yerçekimi dalgalarıyla çok az ilgisi olacağı dışında pek bir şey bilmiyoruz.

IceCube duyurusu 29 Haziran 2023 Perşembe günü saat 14:00 EDT'de (1800 UTC) aşağıda canlı olarak yayınlanacaktır.

Yine detayları öğrendiğimizde sizlerle paylaşacağız.

 

Kaynak: https://www.sciencealert.com/