Amerikalı psikolog Howard Gardner, yıllar önce IQ'dan vazgeç­menin öncülüğünü yapıyordu. Gardner, tek bir ölçüte göre sapta­nan zekanın yerine 7 eşit faktöre da­yanan "çoklu zeka" kuramını öneri­yordu. Örnek olarak, bu yedi eşit faktörden biri olan "linguistik (dil­sel) zeka" insanın dille ne yaptığını belirtirken, "bedensel-kinestetik ze­ka" sportif faaliyetlerdeki ölçü olu­yordu. Gardner'a göre, bunların ya­nında "matematiksel-mantıksal ze­ka", "uzamsal zeka" ve "müzikal ze­ka" da vardı. Ayrıca, kişinin kendi duygulanımlarına yaklaşırken gös­terdiği duyarlılık "içsel zeka"nın, başkalarına eğilirken gösterdiği du­yarlılık da "dışsal zeka"nın alanına giriyordu. Gardner'a göre, bir kişide bu zeka türlerinden biri diğerlerine oranla daha gelişkin olabileceği gi­bi, aynı kişi birkaç türde birden, çok azı da hepsinde gelişkin olabilirdi.

Harvard Üniversitesi'nde ders ve­ren pedagog David Perkins'in ve psikolog Daniel Goleman'ın zeka değerlendirmesi ise çok daha pragmatik; onlara göre zeka, başarının ve doyumluluğun temeli... Perkins ve Goleman, "öğrenilebilir zeka" ile "duygusal zeka"nın savunucuları olarak tanınıyorlar... Her iki uzman da alışıldığı üzere, rasyonel yete­nekleri aramaktansa, insanların ya­şadıkları süre içerisinde gösterdikleri açıklara ve tökezlemelere parmak basıyorlar. Hatta Perkins, "IQ zeka değildir, son derece kompleks bir fenomen olan zekanın sadece bir boyutudur" diyor.

Çok kısa zamanda tamamlanması gere­ken 2000'i aşkın soru­dan oluşan zeka test­leri, bugün özellikle ABD'de öğrencilerin geleceğini şekillendi­riyor ve onların gele­cekteki öğrenim başa­rısı hakkında bilgi ve­ren en sağlam göster­geler olarak kabul ediliyor. Ama farklı IQ'lar, öğrencilerin farklı bitirme notları­nın ancak yüzde 25'ini açıklıyor. Ayrı­ca, IQ değerlerinin, bu testlerden geçen deneklerin ya­şamsal şanslarını belirlemedeki ağırlığı da son derece tartışmalı... Daniel Goleman bu konuda, "IQ testlerinin, kimin daha çok para kazandığıyla veya daha doyumlu bir sosyal yaşam sürdürdüğüyle hiçbir ilgisi yok" diyor. Heidelbergli mes­lektaşları ise, Goleman'ın tersine, "Batı toplumları testlerin ölçtüğünü şereflendirir, kesin olanı destekler" açıklamasını yapıyorlar.