Dünya'ya düşen eski bir uzay taşı parçası, bilim insanlarına Güneş Sistemi'nin doğduğu toz bulutunu anlamak için ihtiyaç duydukları ipuçlarını veriyor.

Nadir bulunan bu nesne Erg Chech 002 olarak biliniyor ve içerdiği bir izotop, Güneş Sistemimizin oluşumunun sonlarına doğru yakın zamanda patlayan yıldızlardan gelen radyoaktif malzemenin serpiştirildiğini gösteriyor.

Bu, milyarlarca yıl önceki güneş ortamına büyüleyici bir bakış olup, meteoritlerin sadece geçmişin sırlarını koruyan zaman kapsülleri olarak nasıl hizmet edebileceğini değil, aynı zamanda bu sırların daha sonra diğer uzay taşlarında bulduklarımızı daha iyi anlamak için kullanılabileceğini de göstermektedir.

Güneş, tüm yıldızlar gibi, gaz ve tozdan doğmuştur. Güneş nebulası uzayda yüzen yoğun bir buluttu, daha yoğun bir bölge yerçekimi altında çökerek bebek bir yıldız oluşturacak, döndükçe ve büyüdükçe daha fazla malzeme biriktirecekti. Güneş karnını doyurduktan sonra, geriye kalan malzeme diski gezegenleri oluşturmaya başladı.

Nebulanın içinde ne olduğuna dair kabaca bir fikrimiz var. Ne de olsa kendi gezegenimiz ve Güneş Sistemi'nde sürüklenen tüm diğer gezegenler, kayalar ve tozlar ondan oluşmuştur. Ancak bu yerlerin çoğunda, Güneş'in bir toz bulutu içinde sadece bir pırıltı olmasından bu yana geçen 4,6 milyar yıl boyunca kimyasal olarak çok şey değişti.

Buna karşın meteoritlerin ve asteroitlerin, o zamandan bu yana aşağı yukarı hiç değişmeden kaldıkları için, bu nesnelerin oluştukları sırada Güneş Sistemi'nin nispeten bozulmamış bir örneğini temsil ettikleri düşünülmektedir. Dolayısıyla, ne zaman oluştuklarını ve oluştukları malzemenin bileşimini bulmak için onları inceleyebiliriz.

Bu da bizi Dünya'dan daha yaşlı ve diğerlerine benzemeyen bir göktaşı olan Erg Chech 002'ye geri getiriyor. 2020 yılında Cezayir'in güneybatısındaki Erg Chech kum denizinde keşfedilen taş, magmatik faaliyetle bağlantılı olağandışı bir andezitik bileşime sahip ve bu da nesnenin bir zamanlar oluşumun başlarında, gelişimi erken durdurulmuş bir gezegenin parçası olduğunu gösteriyor.

İçerdiği elementlerden biri magnezyum-26 adı verilen kararlı bir magnezyum izotopudur. Magnezyum-26, büyük yıldızların şiddetli süpernova ölümleri sırasında üretilen belirli bir radyoaktif alüminyum izotopu olan alüminyum-26'nın bozunma ürünüdür.

Alüminyum-26'nın 717.000 yıl gibi nispeten kısa bir yarı ömrü vardır, ancak bozunma ürünleri, malzemelerde geçmişteki varlığını ortaya çıkarmak ve bulundukları nesnelerin yaşını hesaplamak için kullanılabilir.

Avustralya'daki Avustralya Ulusal Üniversitesi'nden kozmokimyacı Evgenii Krestianinov liderliğindeki bir bilim ekibi, şimdi bu izotop saatini güneş bulutsusundaki alüminyum-26 dağılımını çıkarmak için kullandı.

Radyoaktif bozunma ürünlerinin oranlarına dayanarak meteoritin yaşını hesapladılar. Hesaplamaları, Erg Chech 002'nin yaşına ilişkin önceki hesaplamalarla tutarlıydı - 4,566 milyar yıl.

Ekip daha sonra benzer kayaç bileşimine sahip iyi korunmuş diğer antik meteoritlerle bir karşılaştırma yaptı. Erg Chech 002'nin diğer meteoritlerden önemli ölçüde daha fazla alüminyum-26 içerdiğini tespit eden ekip, bu sonucu alüminyum-26'nın Güneş'in nebulasında eşit olmayan bir şekilde dağıldığı şeklinde yorumladı.

Bu bulguların, Erg Chech 002'nin geldiği yeni oluşmakta olan gezegene alınan alüminyum-26 da dahil olmak üzere, yeni oluşmuş radyoaktif izotopları beraberinde getiren, güneş bulutsusuna geç bir yıldız materyali girişini temsil ettiğine inanıyorlar.

Önceki araştırmalar bebek Güneş Sistemi'nin, Güneş doğarken süpernova patlamalarından gelen radyoaktif maddelerle dolup taştığını öne sürüyordu. Krestianinov ve meslektaşlarının çalışması, antik tarihimizdeki bu ilginç döneme ilişkin bulmacanın bir başka parçasını temsil ediyor.

 

Kaynak: https://www.sciencealert.com/