Mars'taki vadiye benzer kanallar tam bir bilmece. Antarktika'da eriyen buzulların neden olduğu çukurlara benziyorlar, ancak özelliklerin çoğunun yüksek konumları, yakın zamanda akan su bulmayı beklediğimiz yerler değil.

Peki bu Mars çukurları nasıl oluştu? Karbondioksit buzunun süblimleşmesi alternatif bir hipotez olarak öne sürülmüştü, ancak ABD'deki bir grup bilim insanı tarafından yapılan yeni bir çalışma, doğru koşullarda sıvı suyun bu işi gerçekten yapabileceğini öne sürüyor. Dahası, jeolojik zaman ölçeklerine göre yakın zamanda, belki de sadece 630.000 yıl önce gerçekleşmiş olabilir.

Anahtar gezegenin eksen eğikliğidir. Yeni sıcaklık ve sirkülasyon simülasyonuna göre, bu eğim 35 dereceye ulaştığında, atmosferin yoğunluğu yüzeyin kısa süreliğine donma noktasının üzerine çıkmasına neden olacaktır. Bu da Mars'ta halen bulunan kar ve buzun bir kısmını eritmeye yetecektir.

Brown Üniversitesi'nden gezegen bilimci Jim Head, "Bizim ve diğer insanların araştırmalarından Mars tarihinin erken dönemlerinde yüzeyde vadi ağları ve göllerle akan su olduğunu biliyoruz" diyor.

"Ancak yaklaşık 3 milyar yıl önce bu sıvı suyun tamamı kayboldu ve Mars hiper-kurak ya da kutup çölü dediğimiz bir hale geldi."

Araştırma ekibi tarafından yapılan hesaplamalar, bu çukurların nasıl başladığına, ne kadar erozyona neden olduklarına ve ne kadar uzanabildiklerine daha fazla ışık tutuyor. Ekip, modelini Mars'ın Terra Sirenum bölgesindeki verilere uydurmayı başardı ve bölgede olukların hızla genişlediği düşünülen dönemlerle eşleştirdi.

Eriyen buzun yarattığı kanalların daha sonra CO2 donunun buharlaşmasıyla daha da aşındığı ikili bir oluk oluşumu senaryosu. Bu bölgeler büyük olasılıkla hala yüzeyin altında sıkışmış buz rezervlerine sahiptir ve geçmişte çok daha fazlasına sahip olmuşlardır.

Akan su erozyonu, Mars manzarasının özelliklerine, Dünya'da inceleyebileceğimiz bir eşdeğeri olmayan ve temas ettiği kaya üzerinde aynı etkilere neden olma eğiliminde olmayan CO2 ile ilişkili erozyondan daha iyi uymaktadır. Bu tür faaliyetler günümüz Mars'ında yüksek çözünürlüklü uydu görüntüleri aracılığıyla gözlemlenmiştir.

California Teknoloji Enstitüsü'nden gezegen bilimci Jay Dickson, "Çalışmamız, çukurların küresel dağılımının son milyon yıldaki sıvı suyla daha iyi açıklandığını gösteriyor" diyor.

"Su, çukurların yükseklik dağılımını CO2'nin açıklayamadığı şekilde açıklıyor. Bu da Mars'ın son bir milyon yıl içinde kanalları aşındırmaya yetecek hacimde sıvı su üretebildiği anlamına geliyor ki bu Mars jeolojik tarihi ölçeğinde çok yeni bir durum."

Mars'ın eksen eğikliğinin yüz binlerce yıl sürse de zaman içinde değiştiği bilinmektedir. Bu hareket daha önce kızıl gezegendeki buzul çağlarıyla ilişkilendirilmişti.

Nispeten yakın geçmişte Mars'ta eriyen su, organizmaların gelişmesini kolaylaştırabilirdi, bu nedenle araştırma Mars'taki yaşam potansiyeli hakkında da ilginç yeni bir bakış açısı sunuyor.

Sonunda, gezegen 35 derecelik açıya geri dönecek ve yerel sıvı su parçalarının bir kez daha akmasına izin verecek.

Antarktika'daki Kuru Vadiler'e kadar geri götürmek gerekirse, sıvı su bulunmadığında yaşam bir tür durağanlık içinde kalır. Benzer bir şeyin Mars'ta da gerçekleşiyor olması ihtimal dışı değil.

Head, "Mars'ın ilk sıcak ve ıslak dönemleri ile bugün gördüğümüz Mars arasında sıvı su açısından bir köprü olabilir mi?" diyor. "Herkes her zaman sadece yaşamın oluşmasına değil, korunmasına ve devam etmesine de elverişli olabilecek ortamlar arıyor."

"Mars'ın erken dönemlerinde evrimleşmiş olabilecek herhangi bir mikroorganizma, buzda rahat edebilecekleri ve daha sonra sıvı suda da rahat edebilecekleri veya refah içinde olabilecekleri yerlerde olacaktır."

 

Kaynak: https://www.sciencealert.com/