Samanyolu'nun diskinin eğilip bükülmesinin nedeni görünmez devasa bir kütle olabilir.

Yeni bir çalışma, Samanyolu'nun şeklinin tüm özelliklerini açıklayan tek açıklamanın eğik, yanlış hizalanmış bir karanlık hale (galaksimizin etrafını saran ve içine nüfuz eden büyük karanlık madde bloğu) olduğunu gösteriyor.

Endişelenecek bir şey yok ancak bize Samanyolu'nun zaman içindeki evrimi hakkında ipucu yavaş yavaş bir araya getirdiğimiz bazı yeni bilgiler verebilir.

Harvard & Smithsonian Astrofizik Merkezi'nden (CfA) astrofizikçi Jiwon Jesse Han liderliğindeki bir ekip, "Burada, yıldız halesiyle aynı yönde eğilmiş karanlık bir halenin Galaktik diskte verilerle aynı genlik ve yönde bir bükülme ve parlamaya neden olabileceğini gösteriyoruz" diye yazıyor.

"Bu sonuçlar, yıldız halesindeki verilerle birlikte, Galaksimizin eğik bir karanlık madde halesine gömülü olduğuna dair ikna edici kanıtlar sunmaktadır. Karanlık halenin ve diskin bu yanlış hizalanması Galaksinin oluşum geçmişine dair ipuçları barındırıyor ve Galaktik potansiyelin dinamik modellemesinde bir sonraki adımı temsil ediyor."

İçinde yaşadığınız galaksinin şeklini görmek zordur. Sanki galaksiler arası uzaya bir teleskop gönderip fotoğrafını çekebilirmişiz gibi. Dolayısıyla gökbilimciler bir süredir diskin eğri olduğunu bilseler de neler olup bittiğini anlamak için elimizde yeterli veri yoktu.

Samanyolu'ndaki yıldızların konumlarını ve hızlarını yüksek hassasiyetle haritalayan bir uzay teleskobu olan Gaia'ya kadar, gökbilimciler Samanyolu'nun çarpıklığını ayrıntılı olarak haritalayabilmiş değillerdi.

Gökbilimciler galaksinin eteklerinde güçlü, biriken çarpıklık ve parlama kanıtları buldular. Ancak buna neyin sebep olduğu belirsiz. Önde gelen açıklama, başka bir galaksiyle geçmişte ya da halen devam eden bir etkileşim olduğu yönünde.

Ancak Han ve CfA'dan meslektaşları astronom Charlie Conroy ve astrofizikçi Lars Henquist'e göre, bugüne kadar önerilen açıklamaların hiçbiri hem çarpıklığı hem de parlamayı açıklayamadı.

Ancak geçen yıl, Han ve Conroy liderliğindeki bir ekip ilginç bir keşif yaptı. Galaksinin etrafındaki yıldız halesi - galaktik diskin içinde döndüğü gaz ve yıldızlardan oluşan dağınık küre - de eğiktir.

Bu durum araştırmacılara Samanyolu'nun karanlık halesinin de oldukça eğik olduğunu düşündürdü. Bu, çoğu galaksinin etrafını saran ve Evren'deki normal maddeyle yerçekimsel olarak etkileşime giren, başka türlü tespit edilemeyen bir kütle olan karanlık madde küresidir.

Bu yüzden Samanyolu'nun gözlemlenen şeklini, çarpıklığı, parlamayı ve hepsini yeniden üretip üretemeyeceklerini görmek için bazı simülasyonlar ve modellemeler yaptılar.

Karanlık halenin Samanyolu diskine göre 25 derece eğik olduğu bir galaksi modeli oluşturdular ve 5 milyar yıllık bir süre boyunca yıldızların ve gazın yörüngelerini hesapladılar. Karanlık madde bloğu eğildiğinde, galaksinin dış eteklerinin gerçekten de Samanyolu'nun Gaia gözlemlerinde gördüğümüz gibi eğrildiğini ve parladığını buldular.

Şimdi, bu galaktik bir etkileşimin söz konusu olmadığı anlamına gelmiyor. Aslında, ekip bunun muhtemel olduğunu söylüyor. Ancak elde ettikleri sonuçlar etkileşimin devam ettiğini değil, geçmişte kaldığını gösteriyor. Simülasyonları, başka bir galaksiyle çarpışmanın karanlık haleyi önemli ölçüde eğebileceğini ve galaktik diskin bükülmesinin hızlı bir şekilde gerçekleştiğini gösterdi karanlık halenin eğilmesini takip eden bir yörünge içinde.

Olayın ardından karanlık halenin eğimi yavaşça normale dönüyor; simülasyonda, 7 milyar yıl önceki bir galaktik çarpışmadan sonra, Samanyolu analoğunun karanlık halesinin 50 dereceden 20 dereceye düşmesi yaklaşık 5 milyar yıl sürdü.

Araştırmacılar, "Bu sonuç, Samanyolu'nun karanlık halesinin geçmişte muhtemelen daha eğik olduğunu ve günümüzde mevcut değerine (~25 derece) düştüğünü gösteriyor" diye yazıyor.

 

Kaynak: https://www.sciencealert.com/