Sibernetiğin babası: Diyarbakırlı Cezeri

Temmuz 04, 2024

Otomatik kapılar; kuyulardan su çeken aygıtlar; demir, kalay ve kurşun gibi metallerin hassas belirlenmiş yoğunlukları; pnömatik aletler; otomatik kontrol sistemleri... Tüm bunlar, 850 yıl önce "Cezeri" tarafından bulunmuştu!

Batı dünyasında adı "Al Jazari" olan, "Bedi-üz Zaman Ebu'l-İzz İsmail el Razzaz el-Cezeri", 1136 yılında Diyarbakır'da dünyaya geldi. Cezeri, günümüzde "İnsan müdahalesi olmadan kendi kendini idame ettirebilen" sistemleri inceleyen "sibernetik" biliminin babası sayılıyor. "Kitab-el Hiyal" adlı ünlü eserinde, su saatleri, otomatik kontrol düzenleri, fıskiyeler, kan toplama kapları, şifreli anahtarlar ve robotların tasarımlarına yer vermiş ve "bunların nasıl gerçekleştirileceğini" anlatmıştır.

Daha basit bir anlatımla, sibernetik; haberleşme, denge kurma ve ayarlama bilimidir. Bu disiplin, zamanla gelişerek, hayatımızın vazgeçilmezleri arasına giren bilgisayarların ortaya çıkmasına imkân tanıdı. Sibernetik ve otomatik sistemlerin başlangıcı konusunda; Fransızlar Descartes ve Pascal'ı; Almanlar Leibniz'i, İngilizler Bacon'ı öne sürseler de, aslında Cezeri rakiplerinden tam "altı asır önce" sibernetiğin ilkelerini bilim dünyasına sunan ilk kişiydi!