Arkeoloji deyince aklınıza nereler geliyor? Piramitler veya antik alanlar gibi yerler, peki ya uzayda arkeoloji olur mu? Olur. Chandra ve “süpernova arkeolojisi” kullanan bilim insanları, bir kara delikten uzaklaşan rüzgarlardaki kimyasal elementleri ortaya çıkardı. 

 

Görsel Açıklama:
Bu, bir sanatçının spektrum grafiği ile eklenmiş bir süpernova patlamasının görüntüsüdür.

Resimde GRO J1655-40 adı verilen bir sistemde bir yıldız ve bir kara delik yer almaktadır. Burada kara delik merkezin sağ üst köşesinde siyah bir küre ile temsil edilmektedir. Yıldız ise merkezin sol alt tarafında parlak sarı bir küre ile temsil ediliyor. Bu illüstrasyonda sanatçı, büyük bir yıldızın çöküşünden bir kara delik yaratılırken, son derece güçlü süpernovayı, siyah küreden yayılan yoğun bir bulanık ışın patlamasıyla yakalıyor. Bulanık kırmızı, turuncu ve sarı ışık huzmeleri süpernovadan çıkan enkazın dalgalar halinde tüm görüntüyü kapladığını gösteriyor. Bu ışınlar parlak sarı yıldızın üzerine enkaz yağdırıyor.

Gökbilimciler 2005 yılında sistemi gözlemlemek için Chandra X-ışını Gözlemevi'ni kullandıklarında, X-ışını ışığına gömülü bireysel elementlerin imzalarını tespit ettiler. Bu elementlerden bazıları, sol üst köşemizde yer alan ve ekte gösterilen spektrum grafiğinde vurgulanmıştır.

 

Grafiğin sol tarafımızdaki dikey ekseni, yoğunluk birimlerinde 0,0'dan 0,7'ye kadar X-ışını parlaklığını gösterir. Grafiğin altındaki yatay eksen, Angstrom birimi cinsinden 6 ila 12 arasındaki Dalga Boyunu gösterir. Grafikte, dikey eksenin tepesine yakın bir yerde sıkı bir zikzak çizgi başlar ve yatay eksenin uzak ucuna doğru aşağı eğimlidir. Keskin düşüşler, ışığın farklı elementler tarafından emilerek X-ışını parlaklığını azalttığı dalga boylarını gösterir. Bu düşüşlere neden olan elementlerden bazıları Silikon, Magnezyum, Demir, Nikel, Neon ve Kobalt olarak etiketlenmiştir.
Chandra verilerini inceleyen astronom ekibi, spektrumları süpernova olarak patlayan yıldızların bilgisayar modelleriyle karşılaştırarak X-ışını ışığında iz bırakan ipuçlarından patlayan yıldızın temel fiziksel özelliklerini yeniden yapılandırmayı başardı. Araştırmacılar, rüzgârdaki 18 farklı elementin miktarına dayanarak, süpernovada yok olan yıldızın Güneş'in yaklaşık 25 katı kütleye sahip olduğunu ve Güneş'e kıyasla helyumdan daha ağır elementler bakımından çok daha zengin olduğunu keşfettiler.

Bu analiz, çift yıldız sistemlerinin diğer patlamalarını kullanarak daha fazla süpernova arkeolojisi çalışmasının önünü açıyor.