3.600 yıldan daha eski bir geçmişe sahip olan “Nebra Gökyüzü Diski,” uluslararası öneme sahip eşsiz bir eser olarak kabul ediliyor ve 2013’ten bu yana UNESCO’nun “Dünyanın Belleği” listesinde yer alıyor. Dünya çapında en kapsamlı şekilde incelenen arkeolojik nesnelerden biri olmasına rağmen, diskin üretim yöntemi hâlâ tam olarak aydınlatılamamıştır.

Malzeme analizi ve önceki araştırmalar, diskin son şeklinin yalnızca basit bir döküm yöntemiyle oluşturulamayacağını ortaya koymuştu. Yeni metalografik incelemeler, Gökyüzü Diski’nin karmaşık bir sıcak dövme yöntemiyle yapıldığını kanıtlıyor. Diskin nihai boyutlarına ulaşması için yaklaşık on farklı işlem döngüsü gerektiği ve her döngünün 700°C’ye kadar ısıtma, dövme ve ardından metalin yapısını rahatlatmak için tavlama süreçlerini içerdiği belirlendi.

2002 yılında bir polis operasyonuyla ele geçirilip Saksonya-Anhalt’a geri getirilen disk, o tarihten bu yana yoğun bilimsel çalışmalara konu oldu. Bu araştırmalar, diskin hammaddeleri, üretim süreci ve orijinal renkleri hakkında önemli veriler sağladı. Araştırmalar, diskin son haline yalnızca döküm yoluyla ulaşılamayacağını net bir şekilde göstermiştir.

Dışarıdan basit bir görünüm sunsa da, çapı yaklaşık 31 santimetre ve kalınlığı yalnızca birkaç milimetre olan bir bronz diski dövme işlemi, oldukça karmaşık bir süreçti. Scientific Reports dergisinde yayımlanan en yeni metalografik çalışmalar, bu bronz diskin dökümden üretim sürecine ışık tutmayı amaçladı.

2002 yılında, diskin dış kenarından çeşitli arkeometalürjik analizler için alınan ve sonrasında yerine yerleştirilen küçük bir numune, geçici olarak tekrar çıkarılarak yeniden incelendi. Bu incelemelerde, mikroyapı analizi için ışık mikroskobu ile renkli yüzeyler üzerinde çalışıldı. Ayrıca, enerji dağılımlı X-ışını spektroskopisi ve elektron geri saçılım kırınımı gibi ileri düzey görüntüleme tekniklerinin yanı sıra sertlik testleri de gerçekleştirildi. Bu yöntemler, diskin üretim süreci ve yapısı hakkında detaylı bilgiler sağlamıştır.

Deneysel testler, döküm kalıbından bir kopyanın, deneyimli bakır ustası Herbert Bauer tarafından üretilmesini içeriyordu. Bu süreç, orijinal diskin üretim tekniklerini anlamak için önemli bir referans noktası sağladı.

Metalografik incelemeler, diskin üretiminde karmaşık bir sıcak dövme yönteminin kullanıldığını ortaya koydu. Diskin son haline ulaşması için yaklaşık on işlem döngüsü uygulanmıştı ve her döngü, dövme ile metal yapısını rahatlatmak amacıyla tavlama aşamalarını içeriyordu.

Deney sırasında, Bauer’in kopyayı üretirken orijinalden daha fazla dövme döngüsü yaptığı gözlemlendi. Bu durum, orijinal diskin döküm hammaddesinin kopyadan biraz daha büyük ve ince bir yapıya sahip olduğunu düşündürüyor. Bu farklılık, eski ustaların malzemeyi etkin bir şekilde işleyebilmek için geliştirdiği özel tekniklere işaret ediyor.

Saksonya-Anhalt Eyalet Arkeoloğu Prof. Dr. Harald Meller, "Gökyüzü Diski’nin ele geçirilmesinden 20 yıl sonra bu kadar önemli yeni bilgiler elde edilmesi, bu buluntunun yüzyılın en dikkat çekici eserlerinden biri olduğunu bir kez daha kanıtlıyor. Aynı zamanda, Erken Tunç Çağı’nda metal işleme sanatının ne denli ileri bir seviyede olduğunu gözler önüne seriyor," ifadelerini kullandı.

Araştırmalar, Tunç Çağı ustalarının yalnızca döküm tekniklerinde değil, aynı zamanda sıcak dövme gibi son derece karmaşık bronz işleme yöntemlerinde de büyük bir yetkinlik sergilediklerini ortaya koyuyor. Bu zanaatkarlar, seri üretimle çok sayıda balta yapmanın ötesinde, Nebra Gökyüzü Diski gibi eşsiz eserler yaratmayı başarmışlardı.

Prof. Dr. Meller ayrıca, "Gökyüzü Diski, yeni teknolojilerin geliştirilmesiyle birlikte tanıdık buluntuların yeniden analiz edilmesinin ne kadar değerli olduğunu açıkça gösteriyor," sözleriyle mevcut arkeolojik yöntemlerin sürekli güncellenmesinin önemine dikkat çekti.

 

Kaynak: arkeofili.com