Kütahya Çavdarhisar ilçesinde yer alan Aizanoi Antik Kenti, mitolojik kahraman Frigyalıların öncüsü Azan ve su perisi Erato ile Kral Arkas’ın birleşmesinden Aizanoi şehrinin ortaya çıktığı düşünülmektedir.

Bu şehir Aizanitis’lerin ana yerleşim merkezidir. Buradaki Zeus Tapınağı’nın çevresinde yapılan kazılarda MÖ 3 bin yıllarına ait yerleşim izlerinin ortaya çıktığı görülmüştür. Helenistik dönemde bu bölge değişimli olarak Bergama’ya ve Bithynia’ya bağlı iken MÖ 133’te Roma egemenliğine girmiştir. Roma imparatorluk döneminde tahıl ekimi, şarap ve yün üretimi sayesinde zenginleşmiş ve ünü bölge sınırlarını aşmış olan Aizanoi’de kesin kentleşme bulgularına ancak MÖ 1. yüzyıl sonlarına doğru rastlanmaktadır.

Erken Bizans Dönemi'nde piskoposluk merkezi iken, 7'nci yüzyıldan itibaren bu önemini yitirmiştir. Tapınak düzlüğü Orta Çağ'da bir hisara dönüştürülmüştür. Selçuklular Dönemi'nde Çavdar Tatarları tarafından üs olarak kullanılmasından dolayı buraya Çavdarhisar adı verilmiştir.

Kalıntılar arasında Anadolu’daki en iyi korunmuş Zeus Tapınağı olan Aizanoi Tapınağı’nda 15 bin kişilik tiyatro ve tiyatroya bitişik nizamda yapılmış 13 bin 500 kişilik stadyum, iki hamam, dünyanın ilk ticaret borsa binası, sütunlu cadde, Kocaçay üzerinde ikisi ayakta kalmış beş köprü, iki agora, gymnasium, Meter Steunene kutsal alanı, nekropoller, antik bir bent, suyolları, kapı yapıları bulunmaktadır.

ZEUS TAPINAĞI

Etrafı sütunlu galerilerle çevrili 130,5 x 112 metre boyutlarındaki alanın ortasında podyum üzerine kuruludur. 8x15 ölçülerinde 120 adet İon ve 4 adet Korint üslubunda sütunlarla dipteras planlı olarak inşa edilmiştir. Dört sütunlu avlusu ve agorası ile MS 117-138 yılları arasında inşa edilmiştir.

Frig Tanrıçası Meter Steunene'ye adanmış olan yer altı cellasına inen ve çatıya ulaşan bir merdiveni bulunmaktadır. Anadolu'daki en iyi korunagelmiş İon düzenindeki tapınaklardan biri olan yapının bezemelerinden özellikle akroterleri ilgi çekicidir. Batı alınlığında orta akroter akant dalları ve yaprakları arasında Tanrıça Kybele'nin büstüyle bezenmiştir.

Doğu alınlık akroterinde Zeus büstü bulunmaktadır.

Tapınağın ön duvarlarında İmparator Hadrian ve Aizanoi için önemli hizmetler veren Apuleius’u öven yazıtlar bulunmaktadır.