Karia bölgesi’nin İranlı şatrabı Maussollos’un Halikarnassos’ta (bugünkü Bodrum, Türkiye) MÖ 353-350 yılları arasında kendisi ve karısı-kızkardeşi Artemisia için yaptırdığı beyaz mermerden 45 m yüksekliğindeki anıt mezarının adıdır.

Yunan mimarlar Satyrus ile Pythius tarafından MÖ 377-353 yılları arasında hüküm süren Kral Mausolus’un ölümünden sonra başlanıp 3 yılda (MÖ 350) bitirilen anıtın kabartmaları Leochares, Bryaxis, Scopas ve Timotheus adlı heykeltıraşlarca yapılmıştır. Artemisia, kocasının ölümüne öylesine üzülmüştür ki kocasının küllerini suyla karıştırıp içtikten sonra mezarın yapımına nezaret etmiştir. Kolonlarıyla Yunan mimarisi, piramit şeklindeki çatısıyla Mısır mimarisini birleştiren yapı Mausoleum veya Halikarnas Mozolesi olarak da bilinmektedir. Taban ölçüleri 32 x 38 metre olan, dört tarafında dört heykel bulunan mezarın bir zamanlar 45 m yüksekliğe sahip olduğu sanılmaktadır. Yaşlı Pliny MS 75’te anıtı süsleyen kabartmalar için “Bugün bile heykeltıraşların elleri sanatta birbirleriyle yarışıyor gibi görünüyor” demiştir. Mozolenin tepesinde ölü kralın ve altın bir arabaya binen karısının olduğuna inanılan bir heykel vardı.

Maussollos’un adı zamanla batı dillerinde tüm büyük mezarları tanımlayan terim olarak kullanılmaya başlanmıştır. Mozole, Büyük Giza Piramidi’nden sonra listeden hayatta kalan en uzun ikinci harika olmuş, 1402’de Bodrum’a gelen Saint Jean şövalyeleri tarafından görülmüşse de 15. yüzyılda meydana gelen bir dizi depremden sonra yıkılmıştır. Mausoleum’un orijinal duvar işçiliğinin parçaları, 1522’de şövalyelerce St. Peter Kalesi’ni (Bodrum Kalesi) onarmak için kullanılmıştır. Bu kale 1970’lerde su altı arkeolojisine adanmış bir müze olarak restore edilmiştir.

Hindistan’da Agra kentinde Yamuna nehri kıyısında 1643’te Cihan Şah’ın karısı Mumtaz Mahal için inşa edilen Taj Mahal şüphesiz günümüzde varlığını sürdüren önemli anıt mezarıdır. Ayrıca Moskova’da Kızıl Meydan’da Lenin’in naaşının muhafaza edildiği Lenin Mozolesi de benzer ve önemli bir örnektir. Anıt Mezar’dan geri kalabilenler heykeller ve mermer kabartma levhaları, piramidin çatısını taçlandıran devasa mermer, dört atlı arabanın parçaları bugün Londra‘daki British Museum‘da da 21 numaralı odada sergilenmektedir. 

Kaynak: 1