Solomon Asch’in Uyma Deneyi, sosyal psikolojide insanların grup baskısı altında nasıl davrandıklarını inceleyen ünlü bir deneydir. 1951 yılında yapılan bu deney, bireylerin açıkça yanlış olan bir yargıya bile grup etkisiyle nasıl uyum sağlayabildiğini göstermiştir. 

Deneyin Amacı

Asch, insanların grup baskısı nedeniyle açıkça yanlış olan bir görüşe bile uyup uymayacağını test etmek istemiştir.

Deneyin Yapılışı

1. Denekler bir laboratuvara çağrılır ve bir algı testi yapacakları söylenir.

2. Deneyde 8 kişi yer alır, ancak sadece bir kişi gerçek denektir. Geri kalanlar Asch’in talimatlarıyla hareket eden aktörlerdir.

3. Deneklere bir kart gösterilir. Kartta bir referans çizgi ve yanında farklı uzunluklarda 3 çizgi bulunur. Görevleri, referans çizgiyle aynı uzunluktaki çizgiyi seçmektir.

4. İlk başta herkes doğru cevap verir, ancak daha sonra aktörler bilinçli olarak yanlış cevaplar vermeye başlar.

5. Gerçek denek, grubun verdiği yanlış cevabı duyduğunda kararsızlık yaşar ve sonunda grubun yanlış cevabına uyum sağlamaya başlar.

 

Sonuçlar

• Deneklerin %75’i en az bir kere yanlış olan grup cevabına uyum sağladı.

• %25’i ise hiçbir zaman grubun yanlış cevabına katılmadı.

• Bireysel olarak cevap verdiklerinde, hatasız bir şekilde doğru cevabı seçtiler.

Deneyin Yorumu

• İnsanlar, toplumsal baskı altında kendi doğrularından şüphe edebilir.

• Uyum, çoğu zaman gruptan dışlanmama isteğiyle gerçekleşir.

• Ancak bazı bireyler, bağımsız kalmayı başarabilir.

 

Bu doğrultuda Asch Deneyi, iki tür sosyal etkiyi incelememize olanak tanır: normatif sosyal etki ve bilgilendirici sosyal eki.

Normatif Sosyal Etki: Bireylerin, grubun onayını kazanmak ve reddedilmemek için çoğunluğa uyma eğilimidir.

Bilgilendirici Sosyal Etki: Bireylerin, grubun daha doğru bilgiye sahip olduğunu düşündükleri için çoğunluğa uyma eğilimidir.

Asch'ın uyum deneyleri, sosyal psikolojide grup baskısının bireysel davranışlar üzerindeki etkilerini anlamak için kritik bir dönüm noktasıdır ve hala günümüzde sosyal etkileşim ve grup dinamikleri çalışmalarında temel bir referans olarak kabul edilir.