BİR KEREDEN BİR ŞEY OLUR: KIRIK CAM TEORİSİ

Suç, insanları suça iten faktörler ve suçu engelleyen durumlar üzerine ortaya konmuş bir teoridir. İnsanların bir kez dahi suç işlemesinin veya bir kişinin suç işlemesinin başkalarını nasıl suça teşvik edici olduğunu anlatmaya ve alegorik bir şekilde anlatmaya çalışır Kırık Cam teorisi.

ABD’li suç psikoloğu Philip Zimbardo 1969 yılında yaptığı bir çalışma ile teorinin konusunu ortaya attı. Zimbardo, çalışmasında toplumun suç oranının yüksek olduğu, getto diye tabir edilen, maddi durumun daha kötü olduğu Bronx bölgesini ve yüksek yaşam standartlarına sahip olan, daha ayrıcalıklı kesimlerin yaşadığı Palo Alto bölgesini esas aldı. Bu bölgelere 1959 model, plakasız ve kaputu aralık birer araba bıraktı. Arabaların bırakılmasından üç gün sonra Bronx bölgesindeki arabanın tamamen yağmalandığı ve çok kötü halde olduğu görülürken Palo Alto’daki araca kimse dokunmamıştı. Zimbardo ve yardımcıları sağlam olan aracın yanına giderek bir alet yardımıyla araca zarar verdi. Birkaç darbeden sonra Palo Alto’da yaşayan insanlar da araca zarar vermeye başladı ve bir süre sonra otomobil büyük hasar gördü.

Bütün deneyin neticesinde Philip Zimbardo şu sonuca ulaşır: “İlk camın kırılmasına ya da çevreyi kirleten ilk duvar yazısına izin vermemek gerek. Aksi halde kötü gidişatı engelleyemeyiz.”

Daha sonra Kelling ve James 1982 yılında Atlantic Monthly dergisinde yayımlanan “Kırık Camlar – Polis ve Mahalle Güvenliği” isimli bir makale yazmış ve teori günümüzdeki şeklini almaya başlamıştır. Kelling ve James’in makalesinde Zimbardo’nun deneyine işaret edilerek sosyal psikologların örneğin bir binanın “bir penceresinin kırılması ve tamir edilmemesi durumunda yakında tüm pencerelerinin kırılacağı” konusunda hemfikir oldukları belirtilmekte ve kırık cam veya kırık pencere teorisi bir kriminoloji teorisi olarak kullanılmaktadır.

Buna göre kırık cam kırık kalmaya devam ederse bu onunla kimsenin ilgilenmediği anlamına gelmektedir. Kırık cam insanlara “ne istersen yap çünkü kimse umursamıyor” sinyalini vermektedir. Hatta bu sinyal normalde kurallara uyması beklenen kişiler bile bu zincirleme etkiye dahil olurlar.