DEVASA YELKENLİ: SIDNEY OPERA BİNASI

Avustralya’nın Sidney şehrinde, liman bölgesinde bulunan Sidney Opera Binası, her an kendin sulara bırakacakmış gibi durmaktadır. Devasa boyutlardaki bir yelkenliyi andıran bina, sembolik bir yapıdır. Mimar Jorn Utzon tarafından yapılan bina, sahip olduğu özellikler ve sıra dışı görüntüsünden dolayı birçok ödüle layık görülmüş, turistik bir ikon yapı haline gelmiştir.

İkinci Dünya Savaşı sonrasında Avustralya, Avrupa’dan gelen göçmenlerin beslediği bir ülke olmuştur. Bu göçmenler ülke ekonomisini hızla büyütmeye başlamıştır. Bu esnada Sidney Senfoni Orkestrası’nın şefliğini üstlenmek üzere, İngiliz besteci Sir Eugene Goossens Sidney’e gelmiştir.

Çalışmalarına başlayan Goossens, şehrin bir opera binasına ihtiyaç duyduğunu dile getirmeye başlamış ve bu binanın yapımı için dönemin siyasilerine karşı büyük bir baskı oluşturmuştur. Baskıların yıldırdığı siyasiler, bu binanın yapımı için çalışmaları başlatmıştır.

1955 yılına gelindiğinde uluslararası bir tasarım yarışması düzenlenmiştir. Yarışmaya 32 ülkeden toplam 233 tasarım katılmıştır. Tasarımların incelenmesiyle iki yıl sonra sıra dışı görünümüyle, Jorn Utzon’un tasarımı yarışmayı kazanmıştır. Utzon tasarımında, Sidney Limanında bulunan yatların yelkenlerinden esinlenerek, bir heykel formu oluşturmuştur.

Mart 1959 yılında anlaşmalar yapılmış ve binanın yapımına başlanmıştır. İnşaat üç ana aşama halinde yapılacaktır; podyumlar, çatı ve iç mekanlar. 1963 yılında tamamlanması planlanmış ama bu yıla kadar sadece podyumlar bitirilebilmiştir.

Çatı yapımı sırasında mühendisleri zorlayan kısım, tahmin edersiniz ki yelkenler olmuştur. Bu kısımların çözümü uzunca bir zaman kaybettirmiş ancak işin içinden çıkılamamıştır. Jorn Utzon, çözümlemeyi yapıp işin devam etmesini sağlamıştır.

1965 yılında Avustralya Federal Başkanlık koltuğuna Robert Askin geçmiştir ve bu projeye açık açık karşı çıktığını dile getirmiştir. Kamu İşleri Başkanlığı makamına getirilen David Hughes, başkandan çok daha karşı bir duruş sergilemiştir. Bu gergin ortamda sürekli bu yetkililerle çatışma halinde olan mimar Utzon, 1966 yılında istifa ederek, bir daha dönmemek üzere Avustralya’dan ayrılmıştır. Ayrılığın ardından özgün projeye bağlı kalmadan iç mimari uygulamaları da yapılmaya başlanmıştır.

Bu süreçte ekonomik sıkıntılar da baş göstermeye başlamıştır. İlk etapta toplam maliyeti 7 milyon Avustralya doları olarak hesaplanan bina, 100 milyon Avustralya dolarını geçen maliyetlere ulaşmıştır. Bitiş süresini uzatacak bu sıkıntıları aşmak için bir yandan tasarımda değişikliklere gidilmiş, bir yandan da maddi kaynak sağlamak amacıyla piyangolar düzenleyerek halktan para toplanmıştır.

1963 yılında bitirilmesi planlanan yapı, 1973 yılında bitirilebilmiş ve Avustralya Kraliçesi II. Elizabeth’in katılımıyla kullanıma açılmıştır. Mimar Jorn Utzon açılışa davet edilmemiş, hatta kendisinin adı bile anılmamıştır.

Fakat hayat bu ya onlar adını anmasalar bile mimar Jorn Utzon, mimari şaheseriyle 2003 yılında dünyanın saygın mimari ödüllerinden olan “Pritzker” ödülünü almıştır. Sidney Opera Binası da UNESCO Dünya Kültür Mirası listesine girmiştir.