Gizem okullarının Yunancası, Yunanca ‘kapatmak’ anlamına gelen ‘myein’ sözcüğünden gelir. Kastedilen, törensel gizleri öğrenmek için gözleri ve ağzı kapalı tutmaktır. Yunan gizli cemiyetlerinin çoğunun temeli gizem okullarında atılmıştır.

Gizem okullarına genç yeni üyeyi kabul eden yetkiliye ‘gizem lideri’ anlamına gelen ‘mystag gos’ denir. Bu kişinin yardımcına da ‘kutsal şeylerin açıklayıcısı’ anlamına gelen ‘hierophant’ denir.

Tarihçiler, Hz. İsa’nın doğumundan birkaç bin yıl önce bu gizem okullarının kabilelerin tamamından oluştuğunu düşünüyordu. Cemiyete ve kabileye kabul edilmek aynı şeydi. Daha sonraları toprak ana Demeter gibi tanrıçalara tapınan orjinal gizem okulları bölünerek çok sayıda gizem okuluna ve başka kültlerle sektlere dönüştü.

En önemli iki gizem okulu, Dionysos ve Eleusis gizemlerine adanmış olanlardır.

DIONYSOS GİZEMLERİ

Dionysos bereket ve şarap tanrısıdır. Dionysos Gizemleri’ne tam olarak orji denemese de, bu neşeli, günler süren şarap ve yiyecek dolu festivallerde bol bol cinsellik yaşanırdı. Hatta antropologlar, ilk gizem festivallerine katılan genç erkeklerin hem cinselliğe adım attığına hem de kabiledeki yerlerini bulduğuna inanıyor.

ELEUSIS GİZEMLERİ

Tanrıça Demeter’in onuruna festivaller, bütün Yunanistan’da düzenleniyordu. Fakat en özel ve gizli olan, Demeter’in törensel gizemleri insanlara açıkladığı festival, yalnızca Eleusis kentindeydi. Eleusis, daha sonra Atina şehir devletine katıldı.

Bu gizemler, katılmak isteyen herkese açıktı ve büyük kalabalıklarla kutlanıyordu. Törenlere katılanların sayısı arttıkça, festival, belli bir kabilenin üyeliğine katılmaktan çok kişilerin dini seçimine dönüştü. Bu eğilim, Yunanistan ve onun takipçisi Roma İmparatorluğu’nda seküler gizem okullarına öncülük etti.

Kaynak:

• https://www.gizliilimler.org/Dionysos-ve-Eleusis-Gizemleri.htm
• https://worldarkeoloji.blogspot.com/2017/08/eleusis-gizem-torenleri.html