Paris’ten hareket edip İstanbul’da yolcuğuna son veren kara bir tren: Orient Express… Bizdeki adıyla da Doğu ya da Şark Ekspresi. Her ne kadar gürültülü olsa da dönemin şartlarına göre oldukça lüks olan bu trenin amacı saatte 32 kilometre hızla Avrupa’yı baştan sona geçip, yolculularını İstanbul’a ulaştırmaktı.

Uluslararası La Compagnie Internationale des Wagons-Lits et des Grands Express Européens isimli Fransız demiryolu şirketi, 1883 yılında ilk sefere başladığında tren, ilk önce Paris’ten Bulgaristan’ın Varna Limanı’na kadar geliyor ve yolcularını buradan buharlı bir gemiyle İstanbul’a aktarılıyordu. Ve tren ilk defa 1888 yılında İstanbul Sirkeci Garı’na yanaştı. 1883’te ilk seferde yolcuların büyük bir çoğunluğunu Fransız, Alman, Avusturya ve Osmanlı asıllı memur ve diplomatlar oluşturuyordu.

Ayrıca yolcular arasında romancı ve seyyah Edmond About ile The Times gazetesi muhabiri de bulunuyordu. Hatta Edmond About bu gezideki anılarını 1884’te De Pontotse a Stamboul isimli kitabında yayınladı. Times Gazetesi muhabiri de yolculuk sonrası II. Abdülhamit ile görüşebilmek için bir süre İstanbul’da kaldı.

Dönemin popüler mecmualarına göre Orient Express’te yolculuk etmek için bin bir sebep vardı. Ama en önemli iki sebep trende ikram edilen havyar ile bugün Dolmabahçe Sarayı’nda sergilenen eşsiz mücevherlerdi. Fakat konforlu yolculuğu ve İstanbul’un sunduğu eşsiz güzelliklere rağmen misafirler arasında bir hoşnutsuzluk vardı. Çünkü trenin müdavimleri son derece soylu insanlardı ve ona göre kalacak yer istiyorlardı. Ama maalesef 1880’lerin sonlarında İstanbul’da pek lüks otel yoktu. Şark pansiyonu, Kervansaray denilen konuk evleri ya da küçük oteller vardı. Bu lüks otel ihtiyacı üzerine 1892’de La Compagnie Internationale des Wagons-Lits et des Grands Express Européens şirketi Pera Palas’ın inşaatına başladı. Otelin inşası kısa süre sonra tamamlandı ve Osmanlı Saraylarından sonra İstanbul’da elektrik kullanan ilk bina oldu. Ayrıca elektrikli asansör ve çeşmelerden akan sıcak su da ilk defa bu binada hizmete sunuldu.

Şark ekspresi seferlerinin ilk iptali Birinci Dünya Savaşı sırasında 1914-1918 yılları arasında yaşandı. 4 yıl süren savaş boyunca tren istasyonda kaldı. Savaş biterken bu efsanevi trenin önemi artmaya devam edecekti. Çünkü İtilaf Devletleri ve Almanya arasında imzalanan Birinci Dünya Savaşı’nı sona erdiren antlaşma Paris yakınlarında Şark Ekspresi’nin 2419 numaralı vagonunda imzalandı. Daha sonra bu vagon tarihi öneminden dolayı Fransızlar tarafından müzeye taşındı. Savaşın sonra ermesiyle 1919 yılında tekrar seferlerine başlayan Şark Ekspresi’nin artık yeni bir güzergahı vardı. Birinci Dünya Savaşı’nda mağlup olan Almanya ve Avusturya istasyonlarını kaldırdı. Böylece Şark Ekspresi Paris, Lozan, Milano ve Venedik üzerinden 58 saatte İstanbul’a ulaşmaya başladı. Ayrıca yolculuk 1905 yılında açıklan Simplon Tüneli’nin adıyla Simplon Orient Ekspress olarak anılmaya başladı.

1929 yılındaki büyük ekonomi buhranı trenin yolcularının azalmasına yol açtı. Yine aynı yıl kış ayı da ekonomi oldukça sertti. Şark Ekspresi, Çerkezköy yakınlarında kara saplandı ve yolcular 6 gün mahsur kaldı. Ama bu olay, ünlü yazar Agatha Christie’e imla kaynağı oldu. Popüler eseri Doğu Ekspresinde Cinayet adlı romanını bu ilhamla yine Şark Ekspresi’nin bir parçası olan Pera Palas’ta yazdı. 1934’te yayınlanan roman birçok kez sinemaya da uyarlandı. Şark Ekspresi sadece yolcu treni değildi. Çeşitli ticari eşyaları iki durak arasında karşılıklı olarak taşıyordu. Örneğin İstanbul’dan Paris’e pamuk, deri, bin bir çeşit baharat ve susam götürürken Paris’ten İstanbul’a da ayakkabı, parfüm, şarap, züccaciye ve kumaş getiriyordu. Hatta 1925’te Şapka İnkılabından sonra binlerce şapka ve kasket yine Şark Ekspresi’yle İstanbul’a geldi.

1939’da başlayan İkinci Dünya Savaşı yüzünden Şark Ekspresi seferleri 1939 ve 1945 yılları arasında ikinci kez kesintiye uğradı. Savaş sürerken 1940’ta Almanya Fransa’yı işgal edince Fransızlar teslim anlaşması imzalamak zorunda kaldı ve imza yeri olarak Hitlerin aklına Orient Ekspresi’nin 2419 numaralı vagonu bardı. Yani Almanların Birinci Dünya Savaşı’nda teslim anlaşması imzaladıkları tarihi vagon. Bunun üzerine meşhur vagon müzeden çıkarıldı. Fransa burada teslim anlaşması imzaladı ve vagon bu defa anı olarak Almanya’ya götürüldü. Ama 1945’te Almanya yine teslim olmak zorunda kalacaktı. Muhtemelen akıllarda 2419 numaralı vagon vardı. Almanlar bu vagonda yine aynı hezimeti yaşamamak için teslim olmadan kısa bir süre önce bir askeri birlik vagonu imha etti. Böylece Almanya bu tarihi vagonda aynı hezimeti ikinci kez yaşamaktan kurtuldu.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra trenin güzergahındaki bazı ülkelerde sosyalist rejimler kuruldu. Soğuk savaş sebebiyle de çeşitli kısıtlamalarla karşı karşıya kalan ve gittikçe önemini kaybeden Orient Ekspresi’nin artık tek bir rakibi vardı: 100 kişi taşıyabilen uçaklar. Bu yüzden bu masalsı tren 27 Mayıs 1977’de son seferini gerçekleştirdi. Daha sonra vagonları Monte Carlo’da satıldı. Trenin iki vagonu bir İngiliz tarafından, diğer birkaç tanesi de Fas Kraliyet Müzesi tarafından satın alındı. 1983’te şark Ekspresi’nin 100.yılında Society Expeditions isimli bir kuruluş tarafından sembolik anlamı olan bir sefer düzenlendi. Bu yolcular dünyanın çeşitli yerlerinden gelen 100 kadar ünlü katıldı.

Orient Ekspresi, 2003’te restore eden vagonlarıyla senede bir kez Eylül ayında olmak üzere turistik seferler devam ediyor. Düzenlenen bu seferlerde tren Edirne’ye ulaştığında halk oyunlarıyla İstanbul Sirkeci Garı’na ulaştığında da konuklar mehter takımıyla karşılanıyor.

Geçtiğimiz yıl ise Şark Ekspresi adına gelen mutlu bir haber hepimizin yüzünde gülümsemelere neden oluyor. Lüks tren yolculuğu hizmeti sunan ünlü Şark Ekspresi geri dönüyor! Avrupa'nın 14 bölgeye yayılan birkaç popüler güzergahından geçen 6 tren seferi sunan La Dolce Vita programının 2024'te faaliyete başlayacağı düşünülüyor. Roma'daki kısa süreli konaklamalar 2024'te açılması planlanan ilk Şark Ekspresi oteli Minerva'da gerçekleşecek. Yolcuların Roma Termini İstasyonu'nda içecek servisinin yapılacağı Şark Ekspresi lüks bekleme salonuna özel erişim hakkı da olacak.

 

Kaynak: https://boboscope.com/icerik/goz-kamastiran-orient-expressinin-hikayesi