Yeni bir inceleme, bilgi eksikliği klişesinin aksine, insanların komplo teorilerine inanmalarının birçok karmaşık nedeni olduğuna dair artan kanıtlara katkıda bulunuyor.

Emory Üniversitesi'nden klinik psikolog Shauna Bowes, "Komplo teorisyenlerinin hepsi, popüler kültürde rutin olarak çizilen bir portre olan basit fikirli, zihinsel olarak iyi olmayan insanlar değildir" diyor.

"Bunun yerine, birçok kişi yoksun bırakılmış motivasyonel ihtiyaçlarını karşılamak ve sıkıntı ve bozulmayı anlamlandırmak için komplo teorilerine yöneliyor."

Hepimiz bir noktada komplo düşüncesini deneyimlesek de bu inançlardan bazıları tehlikeli hale gelebilir.

Çoğunluğu ABD, İngiltere ve Polonya'dan olmak üzere 170 çalışmayı analiz eden Bowes ve meslektaşları, insanların inançlarının ardındaki motivasyonu araştırdı.

Etkili birçok faktör olmakla birlikte, veriler insanların kendilerini güvende hissetme, çevrelerini anlama ve diğer iki ihtiyaç karşılanmadığında sosyal olarak güvende hissetme ihtiyacının artmasıyla motive olduklarını göstermektedir.

Etrafımızdaki dünya daha tehlikeli ve geleceğimiz giderek daha belirsiz hale gelirken bu kötü bir haber.

Ekip makalelerinde "Bulgularımız, genel olarak motivasyonların komplocu düşünce bulmacasının önemli, hatta belki de temel parçaları olduğunu ortaya koyuyor" diye açıklıyor.

Sosyal tehditlerin komplo düşüncesiyle diğer tehditlerden daha güçlü bir şekilde bağlantılı olduğunu ve bunun da güvenle sıkı bir şekilde iç içe geçtiğini buldular. Güvenin, kültürel biliş adı verilen bir olguya olan inancımızda kilit bir rol oynadığı uzun zamandır tespit edilmiştir.

Ne kadar eğitim almış olursak olalım, kendi kültürel grubumuzun bir parçası olarak tanımladığımız kişilerden gelen bilgilere inanma olasılığımız daha yüksektir.

Bowes ve meslektaşları ayrıca daha düşük analitik düşünme yeteneği ve daha yüksek kaygı gibi kişilik özelliklerinin komplo düşüncesi ile anlamlı ancak şaşırtıcı derecede düşük bir korelasyona sahip olduğunu bulmuşlardır.

Araştırmacılar bu durumun yeterince uzun bir zaman dilimini dikkate almamaktan ya da farklı özelliklerin birbirleriyle nasıl etkileşime girdiğinden kaynaklanabileceğini belirtiyor. Bu hususları birbirinden ayırmak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Bununla birlikte, önceki çalışmalarda bildirildiği üzere, narsisizm -bireyler arasında ve kolektif düzeyde - komplocu düşünme olasılığını ve benzersiz hissetme ihtiyacını artırmıştır.

Toplumsal tehdit algılayan kişilerin, narsisizm ve paranoya gibi bireysel özellikler tarafından daha çok tercih edilen soyut teorilerden ziyade olay temelli komplolara inanma olasılığı daha yüksektir. Örneğin, ABD hükümetinin 11 Eylül terör saldırılarını planladığına inanmak, hükümetin zararlı yollarla gücü elinde tutmayı planladığına inanmaktan daha olasıdır.

Bowes, "Bu sonuçlar, sosyal kimlik güdülerinin bir komplo teorisinin içeriğine çekilmeye yol açabileceğini, oysa kendilerini eşsiz hissetme arzusuyla motive olan insanların dünyanın nasıl işlediğine dair genel komplo teorilerine inanma olasılığının daha yüksek olduğunu öne süren yeni bir teorik çerçeveyle büyük ölçüde örtüşüyor" diye açıklıyor.

Emniyet ve güvenliğin rolü, pandemi dönemi de dahil olmak üzere kriz dönemlerinde, insanlar mali zorluklar ve sağlıkla ilgili belirsizliklerle karşılaştıkça komplo düşüncesinin neden arttığını da açıklayabilir.

Bu faktörleri anlamak, insanların bu düşünce tuzaklarından kaçınmalarına yardımcı olmak ve verebilecekleri zararı sınırlamak için çok önemlidir.

 

Kaynak: https://www.sciencealert.com/