Bir odadan başka bir odaya girip “Ben buraya neden gelmiştim?” diye daha önce sordunuz mu? Cevabınız evetse siz de kapı eşiği sendromu ile yüzleşmişsiniz demektir. Diğer bir adıyla kapı eşiği etkisi (the doorway effect).

Sıkı durun, sizi mutlu edecek bir bilgimiz var. Bu durum unutkanlıkla ilgili değil! Ayrıca bu durumla ilgili sorunlar yaşayan tek kişi siz değilsiniz. Aslında aynı durumu belki bilim insanları da yaşamıştır. Notre Dame Üniversitesi’nden Gabriel Radvansky ve meslektaşları konu hakkında bir dizi çalışma gerçekleştirdi. Bu da bizlere, oda değiştirmenin ve kapı eşiklerinden geçmenin aslında gerçekten bir şeyleri unutmamıza neden olduğunu gösterdi.

Kapı eşiği üzerine bir araştırma yapılacak olduğunda muhtemelen denekleri veya araştırma gönüllülerini birçok kapıdan geçirildiğini düşünebiliriz. Artık teknolojinin de gelişmesiyle gerçek kapılara bile gerek kalmadı. Bilgisayar teknolojisi sayesinde denekleri sanal dünyada yürüyüşe çıkarmak yeterli hale geldi.

Bu tip araştırmalarda sanal bir dünya yaratmanın ayrıca ek bir avantajı var. Bu sayede deney üzerinde tam bir kontrole sahip olabiliyorsunuz. Sonuçta gerçek dünyada bu tip bir deney tasarlarsanız, deneklerinizin yürüyüşleri esnasında kimlerle karşılaştığını, hangi yolu takip ettiklerini tam olarak kontrol edemezsiniz. Tüm bu kontrolsüz olaylar hatırlama yeteneklerini etkileyecektir.

Radvansky ve meslektaşları araştırmalarında video oyunu Half-Life’ı oluşturmak için de kullanılan oyun motorunu kullandılar. Sonrasında odalar ve kapılardan oluşan sanal dünyalarını yarattılar. Gerçek dünyada, bir odadan çıkıp diğerine gitmenizin nedeni genellikle diğer odadan bir şey almak gibi bir durumdur. Bu fikri sanal dünyaya yansıtmak için araştırmacılar deneklerinden bir odadan diğerine geçerken üçgenler, kareler gibi bazı nesneleri almalarını istediler. Denekler bir masaya gitti ve bir nesne aldı. Daha sonra bir kapıya gitmeleri, açmaları ve başka bir sanal odaya girmeleri gerekiyordu. Öte yandan bir grup denek aynı işlemi herhangi bir kapı açmadan yaptı.

Sonuç tahmin edildiği gibi, bir nesneyi alıp yan odaya geçerken kapılardan geçen kişilerin aldıkları nesneyi anımsaması, diğerlerine göre daha uzun sürdü.

İyi ama kapı eşiği etkisi neden oluyor?

Görünüşe göre tek bir fiziksel alanda olduğumuzda orada ne yaptığımızı hatırlayabiliyoruz. Ancak bir olay meydana geldiğinde bu durumda kapılardan geçtiğimizde, beynimiz, bir önceki konumda ne yaptığımızı ve ne düşündüğümüzü siliyor. Daha doğrusu, bu bilgiler bellekte geriye itiliyor. Bunu yapmasının nedeni de yeni mekanda yaşayacağımız şeyler için hafızamızda yer açmayı istemesi. Yani beynimiz içinde bulunduğu ortama odaklanmak amacıyla, geçmişe dair mekânsal bilgileri gereksiz görerek depolu tutmak istemiyor. Sonucunda biz de bu tür durumları hatırlamakta güçlük çekiyoruz.

Bu etki ile ilgili ikinci teori ise bunun genetik hafızayla aktarılmış olması. Yani bu durum belki de geçmişten gelen bir alışkanlıktır. On binlerce yıl boyunca sürekli olarak tetikte olması gereken insan beyni, mekânsal anlamda geçmişe değil şu anda içerisinde bulunduğu ortama odaklamak konusunda kendini geliştirmiş durumda.

 

Şimdi derin bir oh çekebiliriz. Çünkü diğer odaya gittiğimizde yaşadığımız bu unutkanlık durumu hafızamız, zekamız veya bilişsel yeteneklerimizle alakalı bir durum değilmiş. Ah şu kapı eşikleri…

 

Kaynak:

https://www.matematiksel.org/kapi-etkisi-bir-odaya-girdikten-sonra-yapmamiz-gerekenleri-nicin-unutuyoruz/