Placebo Etkisi, bir kişinin, etkisiz bir tedavi (örneğin bir şeker hapı, tuzlu su enjeksiyonu veya sahte bir prosedür) aldığında, beklentileri nedeniyle gerçek bir iyileşme ya da semptomlarda azalma yaşamasıdır.

Yani kişinin beyninin, "Bu tedavi bana iyi gelecek" beklentisiyle kendi kendine bir iyileşme süreci başlatmasıdır.

Placebo Nasıl Çalışır?

• Beyin beklenti yaratır:
  Tedavinin işe yarayacağına inanmak, beyinde bazı biyokimyasal tepkimeleri tetikler.

• Hormon ve kimyasal salınımı olur:
  Endorfin (mutluluk hormonu) ve dopamin gibi maddeler salgılanır. Bunlar ağrıyı azaltır, ruh halini iyileştirir.

• Gerçek fizyolojik değişimler olabilir:
  Kalp atış hızı, kan basıncı, sindirim sistemi hareketleri gibi şeyler de placebo etkisiyle değişebilir.

Placebo Etkisi Nerelerde Görülür?

• İlaç deneylerinde:
  Klinik deneylerde ilaçların etkili olup olmadığını anlamak için bir grup hastaya placebo verilir. Eğer hem gerçek ilacı alanlar hem de placebo alanlar iyileşiyorsa, ilacın etkisi sorgulanır.

• Ağrı tedavisinde:
  Şeker hapı verilen kişilerde bile ağrı düzeyinde ciddi azalmalar gözlenebilir.

• Depresyon ve anksiyete gibi psikolojik rahatsızlıklarda:
  İlaçsız bir tedavi beklentisi bile bazen semptomları hafifletebilir.

Placebo Etkisinin Önemi

• Bilimsel araştırmalarda çok önemlidir.
  Gerçek bir tedavinin etkisini ölçebilmek için placebo ile kıyaslama yapılır.

• Zihin ve beden arasındaki güçlü bağı gösterir.
  İnsan inancının ve beklentisinin, fiziksel sağlığı nasıl etkileyebileceğini kanıtlar.

• Bazı tedavilerde placebo katkısı büyüktür.
  Özellikle ağrı kesici, antidepresan gibi tedavilerde, ilacın etkisinin bir kısmı placebo kaynaklı olabilir.

Ünlü ve Etkileyici Placebo Etkisi Örnekleri

Henry Beecher ve II. Dünya Savaşı'ndaki Gözlemi

• Ne oldu?
  II. Dünya Savaşı sırasında doktor Henry Beecher, yaralanan askerlerde morfin kalmadığında, sadece tuzlu su verip bunun bir ağrı kesici olduğunu söyledi.

• Sonuç:
  Askerlerin çoğu gerçekten ağrılarının azaldığını bildirdi.
  Bu olay, savaş sonrası Beecher'ın placebo etkisi üzerine ciddi araştırmalar yapmasına öncülük etti.

1955 - Beecher'ın “The Powerful Placebo” Makalesi

• Ne oldu?
  Henry Beecher, birçok klinik çalışmayı inceledi ve hastaların yaklaşık %35'inin, yalnızca placebo aldıklarında iyileştiğini gösterdi.

• Sonuç:
  Bu makale, modern tıpta "placebo kontrollü çalışmaların" altın standart olmasına sebep oldu. Artık yeni ilaçlar placebo karşılaştırmalı testlerle onaylanıyor.

Parkinson Hastalığında Placebo Etkisi

• Ne oldu?
  2001 yılında yapılan bir araştırmada, bazı Parkinson hastalarına sahte beyin ameliyatı yapıldı (gerçek bir müdahale yapılmadı, sadece cerrahi prosedür taklidi).

• Sonuç:
  Sahte ameliyat yapılan hastaların bazılarında hareket kabiliyetinde ciddi iyileşmeler görüldü.
  Bu, placebo etkisinin sadece hislerde değil, beyindeki kimyasal dengeyi etkileyerek gerçek motor gelişmeler yarattığını gösterdi!

Renklerin Bile Placebo Etkisi Üzerindeki Rolü

• Ne oldu?
  Yapılan bazı çalışmalarda, kırmızı ve turuncu hapların daha "uyarıcı", mavi ve yeşil hapların ise daha "yatıştırıcı" etkiler yarattığı gözlendi. Halbuki hapların içeriği tamamen aynıydı.

• Sonuç:
  İlaçların sadece içeriği değil, rengi, şekli ve sunum şekli bile placebo etkisini güçlendirebiliyor!

Açık Placebo Deneyi

• Ne oldu?
  2010'larda yapılan bir çalışmada, hastalara "Bu bir placebo, içinde aktif ilaç yok" denilerek placebo verildi.

• Sonuç:
  İnsanlar, placebo olduğunu bildikleri halde iyileşme belirtileri gösterdiler!
  (Özellikle irritabl bağırsak sendromu (IBS) gibi rahatsızlıklarda.)

 

Görsel Kaynak: Evrim Ağacı