PEMBE FİLİ DÜŞÜNMEYİN!

Başlığı okuyunca aklınızda pembe bir fil canlandı değil mi? Tamam şimdi size desem ki beyaz bir ayı düşünmeyin. Zorlandınız değil mi? Beyniniz bir yandan yapmaya çalışıyor.

Bu bahsettiğimiz düşünmeme oyununu 1840’ta Tolstoy kardeşi Nikolay’la oynarmış. Odanın bir köşesinde ayakta durup beyaz bir ayıyı düşünmeden durmaya çalışırlarmış ama beceremezlermiş.

Dostoyevski de Yaz İzlenimleri üzerine Kış Notları’nda buna benzer şöyle bir şeyden bahsetmiş: “Kendine şöyle bir görev ver. Kutup ayısını düşünmemeye çalış. Göreceksin ki her dakika aklına gelmeye başlayacak.”

Ünlü edebiyatçılar konu hakkında yazınca psikologlar da bu duruma ‘beyaz ayı problemi’ demişler.

Dostoyevski’nin az önceki sözüyle karşılaşan sosyal psikolog Profesör Daniel Wegner, Harvard Üniversitesi’nde konu üzerinde çalışmaya başlamış ve ironik işleme teorisini geliştirmiş. Bu teorisini kafamızdaki bazı düşünceleri bastırmaya çalışırsak, onların yüzeye çıkma olasılıklarını da arttırabileceğimizi söyleyen psikolojik bir süre olarak tanımlıyor.

Eğer bir şeyi düşünmeyi kendimize yasaklarsak, beynimizin bir parçası gerçekten de o şeyi düşünmekten kaçınıyor. Ama başka bir parçası da bu konuyu denetlemek için düzenli olarak o fikri ziyaret etmeye başlıyor. Dolayısıyla ironik olarak kaçınmaya çalıştığımız düşünce daha da çok karşımıza çıkıyor.

Peki ama ne yapalım? Dr. Wegner’in bu konuda 5 önerisi mevcut.

Öncelikle diyor ki, kafanızdaki beyaz ayı fikrini kovmak için mesela kırmızı Volkswagen düşünün. Yani takıldığınız fikri dağıtacak yeni bir fikir üretin. Dikkat dağıtıcı kullanın. Ki dikkatinizi toplayabilesiniz.
Ya da erteleyin. Kafanıza saplanmış ve size kaygı veren bir fikir varsa mesela “gelecek Çarşamba’ya kadar bunu düşünmeyeceğim” deyin. Her gün kendinize yarım saatlik bir zaman dilimi ayırın. Size günlük olarak kaygı veren düşünceler aklınızdayken o saat geldiğinde, gerçek saatlerdeki “ertele düğmesi” gibi bir düğmeye bastığınızı hayal edin. Böylece hani beyninizin bir parçası o istenmeyen düşünceler ortaya çıkıyor mu çıkmıyor mu diye sık sık kontrol eder demiştik ya. O zaman diliminde bu kontrolü yapmaktan vazgeçer. Yani her iki parçasını da onları düşünmemeye ikna etmiş olursunuz.
Aynı anda birden fazla iş yapmayın. İnsanlar “multitasking” konusunda çok beceriksizdir. Birisini dinlerken aynı anda cep telefonundan mesaj yazamazsınız. Ya yazdığınızı zannedersiniz ya da o kişiyi dinlediğinizi. İkisi birden tam olarak mümkün olmadığı için artık otomatikleşmiş bir davranış biçimi olan araba kullanırken cep telefonu yasaktır. Gerekirse ders çalışırken müzik bile dinlemeyin. Müziği başında motivasyon ya da sonunda ödül olarak kullanın. Aynı anda birden fazla şeyi yapmaya çalışırken beyninize fazla yükleme yapmış olursunuz ve araştırmalar gösteriyor ki böyle durumlarda istenmeyen düşünceler daha fazla ortaya çıkıyor.
Düşünün! Tam tersini yapacağınızı bildiğiniz şeyi tam tersine çevirin. Ama kontrollü olarak. “En acılı yöntem budur” diyor Dr. Wegner, “ama işe yarar.” Kaçındığınız düşünceleri kontrollü olarak düşünmeye başlarsanız, kontrolsüz olarak aklınıza gelmemeye başlarlar.
Belki de en basit ve en etkili yöntem. 7’ye kadar sayın. Aslında sayının pek bir önemi yok da bunu “Tepedeki Ev” dizisinde gördüm. Bu arada seyredenler var mı bilmiyorum ama son zamanlarda rastladığım en iyi dizilerden biri. Hatta aşağıya yeterince istek gelirse onunla, özellikle de 6. Bölümüyle ilgili bir video yapabilirim. Neyse dediğim gibi 7’ye kadar sayın. Ama mesele sadece saymak değil, aynı zamanda nefesinizi düzenlemek. Aklınızdan 1, 2, 3 derken nefes alın ve sonra da 4, 5, 6, 7’yi düşünürken nefesinizi verin. Meditasyonun en sade şekli bu. Dr. Wegner’in de istenmeyen düşünceleri engellemek için verdiği 5. Tavsiyesi.

Öldürmeye çalıştığınız pembe fil, beyaz ayı düşüncesi veya başka herhangi bir şey. Neyi seçerseniz seçin, önerilen bu yöntemleri kullanarak onlarla mücadele edin. Yoksa bu düşünceler enerjinizi ve motivasyonunuzu yok edebilirler.

Önemli olan seçtiğimiz hayalet düşünce karşımıza çıkmadan, akıl şehrimizi darmadağın etmeden önce onu avlamak.