İrlanda’da Neolitik dönemde inşa edilmiş tarih öncesi bir anıt olan Newgrange (İrlanda dilinde Sí an Bhrú veya Brú na Bóinne), Boyne Nehri’nin kuzey tarafında, Drogheda’nın 8 km batısında County Meath (Contae na Mí) ilinde yer almaktadır. Karbon 14 testlerine göre MÖ 3200 civarında inşa edilen olağanüstü bir geçit mezar olan Newgrange Stonehenge’den 1.000 yıl ve Mısır piramitlerinden Büyük Giza Piramidi’nden ise 600 yıl daha eskidir. Arkeolojik site iç taş geçidi, insan kemikleri ve olası mezar eşyaları veya adak ürünleri barındıran odaları ile geniş bir dairesel höyükten oluşmaktadır. Taştan yapılmış bir çember ile çevrili höyüğün ön kısmı, beyaz kuvars parke taşlarından yapılmış istinat duvarı bulunmakta olup, oyulmuş bordür taşlarıyla çevrelenmiştir ki Newgrange’deki büyük taşların çoğu megalitik sanatla kaplıdır. Sitenin ne amaçla kullanıldığı konusunda bir uzlaşma olmamaktaysa da dini öneme sahip olduğuna inanılmaktadır.

Newgrange’deki en dikkat çekici özelli, geçit girişinin yukarısındaki küçük açılış veya “çatı kutusu”dur. Kış gündönümü şafakta, yılın en kısa günü (21 Aralık) ve birkaç gün önce ve sonra, bir güneş ışığı şaftı, tavandaki bir açıklıktan odaya girmektedir. İrlanda’daki diğer bazı geçit mezarları gündönümü ve ekinokslarla aynı hizada yer almakta olup, Carrowkeel’deki Cairn G’de benzer bir çatı bulunmaktadır. Boyne Vadisi’nin Neolitik kültüründe, kış gündönümü Yeni Yılı’nın başlangıcına işaret etmekteydi. Kış Gündönümü doğanın yeniden doğuşunun bir işareti olup, ekinlere, hayvanlara ve insanlara yeniden yaşam gücünün dolduğu düşünülmekteydi. Aynı zamanda, ölüm karşısında yaşamın kaçınılmaz zaferinin, belki de ölülerin ruhlarına yeni bir yaşam vaat eden güçlü bir sembol olarak algılanmaktaydı. Işık sadece 17 dakika boyunca Newgrange’ın iç odasını aydınlatmaktaydı.

Newgrange ayrıca Brittany’deki Gavrinis, İskoçya Orkney’deki Maeshowe ve Galler’deki Bryn Celli Ddu gibi Batı Avrupa’daki diğer Neolitik yapılar ile pek çok benzerliğe sahiptir. 200.000 ton kaya ve diğer malzemeden oluşan ve en geniş noktasında 85 metre (279 ft) genişliğinde olan Newgrange, Neolitik Brú na Bóinne kompleksi içinde, Knowth ve Dowth’a ait benzer höyükler ile birlikte UNESCO Dünya Miras Alanı’nın bir parçası kabul edilmektedir. Dagda ve oğlu Aengus olmak üzere tanrıların konutu olduğuna inanılan yapı İrlanda mitolojisinde ve folklorunda yer almıştır. Binlerce yıl toprak altında kapalı kalan Newgrange’da arkeolojik çalışmalar ilk olarak 17. Yüzyılda başlamış, arkeolog Michael J. O’Kelly 1970’lerde sitenin cephesini yeniden inşa etmiştir. Newgrange popüler bir turizm bölgesi olup, İrlanda’nın tarih öncesi en önemli ulusal anıtı olarak ve Avrupa’nın en önemli megalitik yapılarından biri olarak görülmektedir.

Kaynak: 1