Herkesin başına gelmiştir bir şeyler unutmak. Evden çıkarken anahtar olur, cüzdan olur. Bazen başka bir yerdeyken poşet olur, bir şeyler olur. Tam bir şey söyleyecekken unuturuz. Bir şey unuttuğumuzu fark ederiz ama neyi unuttuğumuzu bir türlü hatırlayamayız. Bu can sıkıcı durumu en az bir kere yaşamışsınızdır. Ben sık yaşarım, eskide beri bizi takip edenler bilir ki ben ve bubble30 unutkanızdır. Peki bu durum neden olur beraber irdeleyelim dedik.

Bellek denilince çoğu zaman sanki tek bir bellek varmış gibi düşünülse de bilgi işleme süreçleri üzerine çalışan bilim insanları aslında 'duyusal bellek, kısa süreli bellek, uzun süreli bellek' olmak üzere üç farklı bellek türü olduğundan bahsediyor.

Araştırmalara göre duyusal belleğimizin sınırsız bir kapasitesi bulunur. Çevremizden algıladığımız her şey buraya kaydedilir. Fakat gelen bilgi işlenmezse hızlı bir şekilde kaybolur. Bilgi eğer burada işlenirse kısa süreli belleğe geçer.

Kısa süreli bellek ise duyusal bellekte dikkat ve algı süzgecinden geçmiş olup işlenen bilgiyi alır. Fakat bu bellek de adından anlaşılacağı üzere öyle çok uzun süreli değildir. Burada yaklaşık 20-30 saniye arasında tutulduktan sonra bilginin bir kısmı uzun süreli belleğe aktarılır. Kısa süreli belleğin süresini uzatmak için uygulanan iki yöntem bulunuyor: tekrar ve gruplandırma. Yani örneklemek gerekirse TC kimlik numaranızı veya telefon numaranızı ezberleyiş biçiminizi hatırlayın.

Uzun süreli belleğimiz ise bilgilerimizin son durağı oluyor. Kapasitesi neredeyse sınırsız. Tüm yaşantımız burada bulunur. Bu bellek de kendi içerisinde üçe ayrılır: anlamsal (semantik) bellek, anısal (episodik) bellek, işlemsel bellek. Bunların ayrıntılarına girmesek de adlarından az çok ne ile ilgili oldukları anlaşılıyor.

Her insanda unutkanlığın nedenleri farklı olabilirken uzmanlar birkaç tane ortak neden bulmuşlar. Dikkat eksikliği ile başlayalım. Konu üzerinde çalışan araştırmacılar, dikkat etmediğiniz bilgiyi unutma ihtimalinizin yüksek olduğundan bahsediyor. Unutmanın diğer nedenlerinin de stres, yorgunluk, uyku eksikliği veya ilaç kullanımı gibi geçici faktörler olabileceği düşünülüyor.

Bu nedenlerden farklı olarak bazen de beyin sadece yeni bilgiyi eski bilgi üzerine kodladığı için eski bilgi unutulmuş olabilir. Uzun süre kullanmadığınız bilgiyi, beyniniz önemsiz diye kategorilendirip arşivin tozlu raflarına kaldırabilir. Aldığınız bilgiyi var olan bilgilerinizle ilişkilendiremezseniz de bilgi, unutulmaya yüz tutabiliyor.

Bu araştırmalara göre beyni birçok oda ve raftan oluşan bir ev gibi düşünebilirsiniz. Eğer bilgiyi salonda bırakıp ilgili oda ve rafa kaldırmazsanız bilgi kayboluyor. Ama ilgili oda ve rafa kaldırdığınızda uzun süreler hatırlayabiliyorsunuz. Bunu da önceki bilgiler ile ilişkilendirerek arada bağlantılar kurarak yapıyorsunuz.

Gelelim sorumuza: Neden neyi unuttuğumuzu hatırlamıyoruz?

Bilginin kaydedilme yollarından ikisi tekrar ve kodlamadır. Yani beynimiz uyarılmış ve hatırlama süreci başlamıştır. Ama bu süreç yarım kalmıştır çünkü yeterince uyaran yoktur. Çünkü bilgi kısa süreli bellekte kalmıştır. Tekrar ve kodlama olmadığı için kısa süre geçmeden unutulmuştur.

Bundan başka nedenler de olabilir işin içerisinde. Örneğin B12 vitamininin eksikliği de unutkanlık yapabilir. Biraz da psikanalizin bu konuda ne dediğine bakarsak eğer Sigmund Freud ise bu tür olayları “Günlük Yaşamın Psikopatolojisi” kitabında şöyle açıklar: Aslında bilinçaltında o şeyin sizin için tehlikeli olabileceğini, size zarar verebileceğini düşündüğünüz zaman bilgiyi geri çağırmakta zorlanırsınız.

Konu hakkında konuşan uzmanlar o şey hakkında düşünmenin, onunla ilgili olabilecek şeyleri tekrar etmenin, hatırlamayı kolaylaştırabileceğinden bahsederken aşağıda bulunan önerilerin ise unutkanlığı azaltma noktasında işe yarayabileceğini söylüyorlar:

• Not almayı alışkanlık haline getirebilirsiniz. Yapılacak şeyler gibi belirli olan şeyler not alındığında ve bu listeyi kontrol etmek alışkanlık haline getirildiğinde bu tür durumlarla karşılaşma sayısı azalabilir.
• Kan değerlerinizi düzenli kontrol ettirebilirsiniz.
• Stresli bir yaşamdan uzak durmaya çalışabilirsiniz.
• Bilgileri tekrar ve iyi kodlamayla hafızanıza kazıyın.

 

Kaynak: 1