MS 79 yılında Vezüv Yanardağı’nın patlamasıyla Herculaneum papirüsleri büyük hasar gördü. Hatta öyle ki bilim insanları antik kütüphanenin sonsuza kadar kaybolmuş olmasından korktu. Ama teknolojinin gelişmesiyle güzle şeyler oldu.

MS 79 yılında Herculaneum’da Vezüv Yanardağı’nın patlaması, bir villanın kütüphanesindeki yüzlerce antik papirüsü yakıp kül etti. Papirüsleri tamamen yok etmiş gibi görünen patlama, Roma kabasını da kül ve süngertaşına çevirdi.

Patlamadan yaklaşık 2000 yıl sonra araştırmacılar, bu kalıntıların derinliklerini incelemek için teknolojiyi kullandılar. Yapay zeka yardımıyla metinlerin birinden ilk kelimeyi okudular. Keşiflerin hızlandırılması için Kentucky Üniversitesi bilgisayar bilimcisi Prof Brent Seales ve ekibi bir yarışma başlattı. Yarışma, ömürleşmiş papirüslerden okunaklı kelimeler çıkaran araştırmacılara para ödülü sunuyordu.

Prof Brent Seales ve ekibi yarışmayı başlatmak için sarılı iki rulo papirüs ve üç papirüs parçasından oluşan binlerce üç boyutlu X-ışını görüntüsünü yayınladı. Ayrıca antik mürekkebin papirüsün yapısında yaptığı ince değişikliklere dayanarak papirüslerdeki harfleri okumak için eğittikleri bir yapay zeka programını da yayınladılar.

Vezüv yarışmasını üstlenen iki bilgisayar bilimi öğrencisi Luke Farritor ve Youssef Nader, papirüslerden birinde antik Yunanca bir kelimeyi bağımsız olarak buldular: “mor” anlamına gelen “πορφύραc”. Kelimeyi ilk bulan Farritor 40 bin dolar, Nader ise 10 bin dolar kazandı.

Metnin tamamının okunması için yarış devam ediyor. Napoli Üniversitesi’nden papirolog Dr. Federica Nicolardi, yaklaşık 10 harf içeren papirüsün üç satırının artık okunabilir olduğunu söylüyor ve daha fazlasının geleceğini beklediklerini ekliyor.

Şu ana kadar incelenen metinlerin çoğu eski Yunanca yazılmış ama Latince metinler de olabileceği düşünülüyor. Parçalar; Philodemus’un Ahlaksızlıklar ve Karşıt Erdemler adlı eserinden mektupları ve Helenistik hanedan tarihinin ayrıntılarını ortaya çıkardı.

Bakalım bu kütüphaneden daha neler meydana çıkacak.