Denizler tanrısı Poseidon’un oğlu Proteus, kahin tanrılardandı, geleceği görme yetisine sahipti. Proteus, denizlerin yaşlı adamı olarak anılırdı ve istediği şekli hızla alabilirdi. Eğer kaçamayacak şekilde zapt edilirse, insanların sorularına cevaplar verirdi.

Truva savaşından dönmekte olan Melenaos ve adamları, Pharos adasında mola vermek zorunda kalır. Ancak Truva Savaşı esnasında yaptıklarıyla tanrıları kızdırmış olan askerler, çıkan fırtınalar sebebiyle bir türlü adadan ayrılamazlar.

Melenaos, adada yaşayan bir kızla tanışır. Bu kız Denizlerin Yaşlı Adamı Proteus’un kızıdır. Kız, askerlere babasının kahin Proteus olduğunu, eğer onu ellerinden kaçmayacak şekilde zapt edebilirlerse onlara gelecekte olacakları söyleyebileceğini anlatır.

Plan yapan Melenaos ve askerleri, Proteus ve onun fok sürüsü kumsala geldiğinde üzerlerine fok derilerini geçirerek sürünün arasına karışır. Tüm sürü uyuduğunda, Proteus da uyumaya başlar. Bunun üzerine askerler bir anda Proteus’u yakalar, Proteus bir anda şekil değiştirmeye başlar: aslan, balık, leopar, bir deniz ağacı… Ancak Melenaos ve adamları, kehaneti ancak tamamen zapt edildiğinde verdiğini bildiğinden, onu sıkı sıkı tutmaktadır. Sonunda Proteus yorulur, eski Proteus, Denizin Yaşlı Adamı haline döner, onlara ne istediklerini sorar ve sorularını cevaplar.

İsviçreli bilim insanı Carl Gustav Jung, Proteus’u bilinçdışı ile açıklamıştır. Proteus’un saliseler içinde şekil değiştiren yapısı ve ancak tamamen zapt edildiğinde sorulara cevap vermesi Jung’a göre bilinçdışının mitolojideki temsilidir.

Proteus, ayrıca psikolojide “Proteus Etkisi” adı verilen bir sendroma da konu olmuştur. Yapılan araştırmalarda, insanların sanal mecralarda yarattıkları rollerine, karakterlerine uygun şekilde hareket etme eğilimi kazandığı görülmüştür. Yani sosyal medyada hayvanlar konusunda hassas bir profil çizen birinin zamanla sosyal medyadaki rolünün etkisinde beklenen fazla kalarak bu hassasiyetinin hayatının her alanına yansıttığı görülmüştür.