İskandinav tanrıçası Frigga’nın Eski Yüksek Almanca parlak anlamına gelen, bereket ve evlilik ile ilişkilendirilen adlarından birisi olan Bertha, aynı zamanda Kuzey Almanya’da Holle veya Hulda (‘Müşfik’), Bavyera bölgesinde Brechta (Beyaz Kadın), Frau Berta veya Eisenberta olarak da bilinir.

Bertha, başlangıçta bakire, anne ve kocakarı olmak üzere üç görünümlü doğaüstü bir orman varlığıyken Hıristiyanlığın kabulünün ardından Alman folklorunda çocukları korkutmak için adı telaffuz edilen demir burunlu, koca ayaklı, keçe saçlı ve yırtık pırtık giysiler giyen çirkin bir cadıya dönüştürülmüştür. Söylenceye göre Thuringia dağında bir mağarada yaşayan Bertha yeryüzünde yaşayan insanları gözetleyen kış ortasında ortaya çıkan bir tanrıça olup, bitkilerin koruyucusu sayılmaktaydı. Söylencenin bir yorumuna göre Bertha, Hulle’nin kendisi değil kız kardeşidir.

İnanışa göre Almanya’da Noel ile Epifani (perahtun naht) arasındaki 12 gece Perchta Günleri (Perchtentag) olarak anılmakta Bertha’nın bu dönemde evleri dolaştığına inanılmaktadır. Bertha, kadınların yaptığı el işlerini ve çıkrıkları kontrol etmekte, keten örgüsünü ustalıkla yapan kızları ödüllendirmekte işini savsaklayanlarının karnını iplik artıklarıyla doldurmakta, uslu çocukların çoraplarının içine çeşitli hediyeler koymaktadır. Bu dönemde herkes cadının onuruna krep yiyip süt içmekte, ayrıca cadının yemesi için çatılara yiyecek bırakılmaktadır ki Bertha veya Perchta adı kaynağı bu adetten kaynaklanıyor olmalıdır. Ayrıca İtalya’daki Befana karakteri de Bertha varyantlarından birisidir.

Folklorik anlatımda her ne kadar çıkrık kullanmasının sonucu olarak gösterilse de ‘koca ayaklı’ , Butzenberch (hediye getiren) ve Spinnstubenfrau (eğirme odası hanımı) lakaplarıyla tanınan Charlemagne’nin annesinin adının Berthe olmasıyla tanrıçanın Avrupa’nın soylu ailelerinin atası olduğu inanışı arasında bağlantı bulunmaktadır.

Bertha, kimi anlatılarda ormanda yaşayan vücudu kıllarla kaplı bir varlık olarak tasvir edilmekte, görenlere hastalık veya uğursuzluk getireceğine inanılmaktadır ki bu yönüyle karakoncolos karakteri ile benzerlik göstermektedir.

 

 

Kaynak: Özhan Öztürk- Dünya Mitolojisi