Himalayalarda, Nepal ve Tibet civarında yaşadığına inanılan insanımsı dev bir primat olan Yeti, bölgede Meh-Teh ‘küçük insana benzer hayvan’, Miçe ‘ayı adam’, Dzu-teh ‘sığır ayı’, Migoi ‘yaban adamı’, Mirka ‘vahşi adam’, Kang Admi ‘kar adamı’, Jobran ‘insan yiyen’ adlarıyla da bilinir.

Yeti adının ise Tibet dilinde ‘kaya (dağ) hayvanı’ anlamına gelen Yah-Teh kelimesiyle ilişkili olduğu sanılır.

Kuzey Amerika’da yaşadığına inanılan Kocaaayak (Bigfoot veya Sasquatch) ile benzerlik göstermesine karşın soğuk ve yüksek mevkilerde yaşayan daha güçlü ve vahşi bir yaratık olarak tasvir edilir. Kriptozoolojinin en önemli konularından birisi olan Yeti için üç ayrı tanımlama yapılmıştır.

1. İnsan gibi yürüyebilen dev maymun (Gigantopithecus blacki)
2. İnsan boyunda iki ayaklı maymun (Almas)
3. Cüce yaratıklar (Orang Pendek)

İlk olarak 1832 yılında ‘Journal of the Asiatic society of Bengal’ gazetesinde B. H. Hodgson rehberinin Kuzey Nepal’de uzun boylu, kıllı bir yaratık gördüğünü yazmıştır. L.A. Wadell ise 1889’da ‘Among the Himalayas’ yazısında rehberlerinin yeh-tih adlı dev bir maymundan bahsettiklerini yazmıştır. 1921 yılında Yarbay Howard-Bury Everest Dağında 6.000 m yükseklikte Lhakpa La geçidi yakınlarında dev ayak izleri bulmuş, Nepal’in yerlileri olan Şerpaların bu izleri ‘Meh-teh kangmi’ (insana benzeyen ama insan olmayan kar adamı) olarak adlandırdığını kaydetmiştir. Aynı yıl Calcutta Statesman gazetesinde köşe yazarı olan Henry Newman ‘abominable snowman’ (Kötü kar adamı) olarak adlandırdığı yaratıktan bahsetmiş yaratığın öyküsü bu ad altında kısa sürede Batı basınında da popülerlik kazanmıştır.

1925 yılında fotoğrafçı N. A. Tombazi 4.000 m yükseklikteyken 180-270 m uzağında bir an için insana benzeyen bir varlık gördüğünü bildirmiştir. 1942 yılında Sibiryalı mahkûm Slavomir Rawicz ve arkadaşları Himalayaları geçerken 100 metre mesafeden maymuna benzer dev bir yaratık gördüklerini bildirmişlerdir. Eric Shipton, 1951 yılında 6.000 m yükseklikte yaratığa ait olduğunu iddia ettiği 30 cm uzunluk ve 15 cm genişliğe sahip bir ayak izi fotoğrafı çekmiş ve bilim dünyasında hararetli bir tartışma yaratmayı başarmıştır. 1970 yılında İngiliz dağcı Don Williams, Annapurna dağında insana benzer bir yaratığın ayak izlerine rastladığını, Ağustos 1981’de Sovyet dağcı Igor Tatsl ise ‘Moscow News Weekly’ dergisine Yeti’yi gördüğünü bildirmiştir.

Bir iddiaya göre Yeti günümüzden 1.8-10 milyon yıl önce Pleistosen Çağ’da Çin ve Güneydoğu Asya’da yaşayan Gigantopithecus ailesinden dev bir maymun olup bir şekilde varlığını sürdürebilmiştir.

Bir başka teori ise Yeti’nin Asya’nın çeşitli dağlık bölgelerinin folklorunda rastlanılan Dağıstan’da ‘Kaptar’, Azerbaycan’da ‘Meşe Adamı’, Çeçen-İguş, Kabardin ve Balkarlar’da ‘Almasti’, Gürcistan’da ‘Tkyskatsi’, Anadolu’da ‘Karakoncoloz’, Lazlarda ‘Germa-koçi’, Megrellerde ‘Oço-koçi’, Endonezya’da ‘Orang Pendek’, Çin’de ‘Yeren’ olarak adlandırılan yaratıkların vahşi insanımsı yaratıkların bir varyasyonu olduğu ve Neanderthal insanın günümüze ulaşabilmiş bir temsilcisi olduğudur. Bununla birlikte bulunabilen fosillerden Gigantopithecus’un MÖ 500 bin, Neanderthal insanın ise MÖ 40 bin yıllarından daha sonrasında yaşadığını ispatlanmak mümkün olmamıştır. 1999’da ortaya atılan bir başka teori ise yetinin modern insan (Homo Sapiens) ile yakın akraba olan ve soğuk hava şartlarına uyum sağlayabilmiş bir başka insan türü olduğudur. Sonuç olarak bugüne dek yakalanmayan hatta bir iskelet ve fosili tespit edilmeyen bu yaratığın varlığını araştırmak folklorcuların yanı sıra maceraperest kaşifler ve çeşitli disiplinlerden bilim adamlarının da ısrarlı tutkusu olmuşsa da yeti bugünkü bilgilerimizde mitoloji ve kripto zoolojinin konusu olarak düşünülmelidir.

 

 

 

Kaynak: 1