Pek çok kültürde kutsal sayılan ateş, ezoterik öğretilerde insanla özdeşleştirilmiş hatta ışığının bedeni ısısının ise ruhu olduğu düşünülmüştür. Ateşe tapınmanın güneş kültünün devamı ya da bir parçası olduğu yaygın kanaattir.

Çoğu kültürde ateşe tükürmenin, su dökerek söndürmenin, içine saç, tırnak vs. atmanın uğursuzluk getireceğine inanılmış, hatta Anadolu’da olduğu gibi evin ocağındaki ateşi başkasına verenin evinin bereketinin kaçacağına inanılacak denli sahiplenilmiştir. Ateşi su dökerek söndürmek, bıçak değdirmemek Cengiz Han yasalarından olup Anadolu’da İslamlaşmanın ardından bile uygulanmaya devam etmiştir. Ocak kültü ‘ocağı sönmek’ deyiminden de anlaşılacağı gibi soy ile ilişkilendirilmiştir.

TÜRK MİTOLOJİSİNDE ATEŞ

Türk kavimlerinde ateş genellikle erkek cinsiyetinden olarak görülmüş en küçük oğul ‘ecen’ veya ‘odçigin’ (ateş prensi) adlı din adamı olarak kişileştirilmişken bazı Sibirya kabillerinde ‘Ateş ana’ adlı bir tanrıçanın varlığı dikkat çekicidir. Ateş ayrıca arındırıcı bir güç olarak görülmüş pek çok kültürde çeşitli festival ve ayinlerde ateşin yanından geçmek, üzerinden atlamak veya bedenin bir bölümünü yakarak bu şekilde günahlardan veya kötü ruhların etkilerinden kurtulmaya çalışılmıştır.

 

FENİKE MİTOLOJİSİNDE ATEŞ

Bybloslu Phlo’nun yaratılış söylencesinde Genos ve Genea’nın üç çocuğundan birisi, Alev ile Işık’ın kardeşi olup, soyundan devler oluşmuştur.

ATEŞTEN ATLAMAK

Tek tanrılı dinler öncesinde güneşe tapınma ayinlerinin bir parçası olan bu adet özellikle bahar ve yaz ortasında düzenlenen çeşitli festivaller içerisinde günümüze dek yaşatılmıştır. Avrupa folklorunda Haziran ortasına denk gelen en uzun gündüz-en kısa gecenin yaşandığı yaz gündönümü akşamı köylüler bir şenlik ateşi etrafında eğlenmekte gençler ateşin üzerinden atlamakta, evcil hayvanlar ateşe yaklaştırılarak dumanla kutsanmaktaydı. El ele tutuşup ateşin üzerinden atlayan gençlerin evliliklerinin kutsandığına ve ateş üzerinde ellerini bırakmamaları halinde hiç ayrılmayacaklarına inanılmaktaydı.

ATEŞ ARABASI

Yahudi Mitolojisinde Yehova’nın insanları cennete taşıdığı savaş arabasının adıdır.

ATEŞ AT

Türk Mitolojisine Mısırlı Kıpti tarihçi Abu Bakr İbn-‘Abdallah ad-Dawadari’nin 1309-1336 arasında yazdığı ‘Durar at-tigan wa-gurar tawarib az-zaman’ adlı eserinde kahramanlarca kullanılan doğaüstü güçlere sahip atların atası olarak gösterdiği bir attır. Söylenceye göre Ateş at sahibiyle konuşabilen, rüzgar hızında koşan bu at yabaniyken kavalın mucidi kabul edilen bir Tatar prensi tarafından yakalanıp evcilleştirilmiştir.

ATEŞ BAHRAM

Pers Mitolojisinde Ahura Mazda’nın yedinci yaratısı olan kozmik ateşin saklandığı ateş tapınaklarına verilen isimdir. Bunların en önemlisi Hazar Denizi kıyısında halen ziyaret edilen eski bir tapınak olup Ateşgah adıyla bilinmekteydi. Ateşe tapınma ayinin gerçekleştirildiği her yüzünde bir kapı bulunan kare formunda tapınağın tam ortasında sandal gibi kolu ağaçlar yakılmaktaydı.

ATEŞ EJDERHASI

Anglosakson Mitolojisinde Beowolf destanında Fırtına-Geatların krallığını yağmalayan bir ejderhanın adı olup, artık yaşlanmış olan Beowolf yeğeni Wiglaf’ın yardımıyla bu canavarı öldürmüşse de mücadele sırasında ölümcül bir yara almıştır. Söylenceye göre 700 yıl boyunca bir mağarada gizli kalan saklı bir hazine ateş ejderhası tarafından bulunup sahiplenilmiştir. Bir gün bir köle ini bulup hazinedeki altın bir kadehi gizlice çalıp kaçmıştır. Ejderha uyandığında hazinesini sayıp kadehi bulamayınca öfkeyle içinde akşama kadar beklemiş, ardından aralarından birinin suçu için alçaktan uçup ağzından alevler çıkararak tüm Geatların evlerini yakmıştır.

ATEŞ KRAL

Çingene Mitolojisinde Yer ve Gök’ün oğlu olduğuna inanılan ateşin kişileştirilmiş formudur. Türkiye Çingenelerinin konakladıkları yerlerde yaktıkları büyük ateşlerin sırrı çözülemediği gibi Sırbistan Çingenelerinin ateşe büyük değer verdiği ve kirletilmemesi gerektiğine inandıkları kaydedilmiştir.

ATEŞ NEHRİ

Slav Mitolojisinde ve Petruşka masalında bahsi geçen bir nehrin adı olup, kahraman Babuşka-Lyaguşka-Skakuşka adlı kurbağa ninenin sütünü buradan alıp bir ibriğe doldurmuştur.

ATEŞ MIZRAĞI

Kelt Mitolojisinde Falias’ın demircisi tarafından, Lugh’un düşmanı Balor’a karşı savaşması için dövülen kargı olup Kader Mızrağı adıyla da bilinmekteydi.

KORE MİTOLOJİSİNDE ATEŞ KÖPEĞİ

Güneş ve ay tutulmalarını açıklamak için yaratılmış bir efsanedir. Söylenceye göre zamanında karanlıkta kalan bir ülkenin kralı ateş köpeği olarak bilinen uçan köpeklerini gökyüzüne giderek güneş ve ayı yakına getirmeleri konusunda görevlendirmiştir. Bununla birlikte köpekler ısırdıkları güneşi çok sıcak ayı ise çok soğuk olduğu için bir süre bırakmak zorunda kalmışlar ama ısırma esnasında ay ve güneş tutulmaları ortaya çıkmıştır.

KUZEY AMERİKA YERLİLERİ MİTOLOJİSİNDE ATEŞ KÖPEĞİ

Florida’da yaşayan Seminole halkının inanışında daha çok dere ve pınarlarda rastlanılan kuzey-güney doğrultusunda hareket eden küçük sivri kulaklı doğaüstü yaratıkların adıdır.

 

 

Kaynak: Özhan Öztürk- Dünya Mitolojisi