Şeftali, Çin’de ilkbahar ve ölümsüzlüğün, Hristiyanlıkta ise fedakârlığın sembolü sayılan bir meyvedir.

İranlı şair Firdevsi’nin MS 977-1010 arasında tamamladığı, ilk Pers kralı Keyûmers’in tahta çıkışından İslami fetihler sebebiyle Sasani hanedanının çöküşüne dek (MS 641) geçen dönemi dört bölümde konu edinen 50 bin dizelik manzum destanın adı olup, çok sayıda söylenceyi barındırmaktadır.

Son Sasani kralı III. Yazdgird, İran tarih ve söylencelerini Bostanname adlı çalışmada toplanmasını emretmiş ardından Gazneli Mahmud (997-1030) toplanan materyallerin manzum destan haline dönüştürülmesini istemiştir. Yedi öykü seçip bunları işlemesi yedi ayrı şaire veren hükümdar bunlardan Abu-Mansur Dagiqi adlı bir şairi beğenmiş o da krala Abu’l-Qasim Mansur adlı bir başka şairi tanıştırmıştır. Gazneli Mahmud yeni şairin yeteneğinden etkilenmiş ve adını Firdevsi olarak değiştirmiştir.

Dagiki’nin 980’de ölümünden sonra eserin geri kalan bölümünü Firdevsi tamamlamış olup, şair 30 yılın sonunda emeğinin karşılığı olan altını almak için saraya gittiğinde kendisini çekemeyen baş vezir Hasan Meymendi, Sultan’ın eseri beğenmediği gerekçesiyle şaire altın yerine gümüş ile ödeme yapmak istemiştir. Öfkelenen Firdevsi ücreti bir söylenceye göre aldığı paranın yarısını bir hamamcıya yarısını da içtiği şerbetin karşılığı olarak şerbetçiye veren şair kenti terk edip Tus’a gelmiş ömrünün geri kalan kısmını burada tamamlamıştır. Bir söylenceye göre Firdevsi Sultan için ağır bir yergi şiiri yazıp bunu büyük bir caminin duvarına asınca Sultan yapılan haksızlığı öğrenmiş ve şaire altınını göndermişse de ulak ancak Firdevsi’nin cenazesine yetişebilmiştir.

İran kültür ve medeniyetinin temel taşlarından birisi olan Şehname’de Keyûmers (Gayomart), Hoşeng, Tahmûrâs, Cemşid, Zahhâk, Feridun, Menûçehr, Key Kubad, Key Kâvus, Key Hüsrev, Bahman, Dârâ, İskender, Ardaskhir, Şâpur, Hürmüz, Behram, Khosrau, III. Yazdgird gibi kralların hayat öykülerinin yanı sıra efsanevi savaşçı Zaloğlu Rüstem’in kahramanlıkları ve Efrasiyab‘a ile çekişmesi anlatılmakta, eserin tümünde İran’a ait olan her şeyin üstün ve eşsiz gösterildiği dikkat çekmektedir. Ayrıca büyük avcı Behram Gur, ateşi bulan Huşeng, çocuklarını Zahhak için kurban etmek istemeyip isyan eden demirci Kava gibi kültürel kahramanların öyküleri de eserde önemli yer tutmaktadır.

 

 

Kaynak: Özhan Öztürk- Dünya Mitolojisi