Mitomani

Mitolojinin hikayeleri kadar kendisi de psikolojiye isim olmuştur. Mitomani kişinin gerçeklik algısının bozulmasına paralel olarak, hayal ürünü hikayeler yaratması olarak tanımlanabilmektedir. Bu patolojik durum, az veya çok istemli ve bilinçli bir nitelik taşımaktadır.

Adonis Kompleksi

Adonis miti, psikoloji literatüründe erkeklerin vücutları ile ilgili takıntılarını ifade eden Adonis Kompleksi -Adonis Complex- ile karşılık bulmaktadır. Çağcıl erkeğin bedeni ile ilgili takıntılarını ve kimlik bunalımlarını ifade eden Adonis Kompleksi, kas dismorfofobisini de kapsayan bir niteliğe sahiptir.

Androgynos

Psikoloji literatüründe androjen kelimesi -ki androjen, aynı zamanda erkeklik hormonudur-; hem kadın hem de erkek karakteristiklerine sahip olmak anlamına gelmektedir. Androjen kişi, cinsiyetinin gerektirdiği baskın davranışları göstermeyip karşı cinsle ortak denebilecek davranış özellikleri sergilemektedir.

Andromeda Kompleksi

Aşil Sendromu

Aşil Sendromu -Achille’s Syndrome-, sözde yetkinlik sendromu olarak açımlanabilmektedir. “Sözde yetkinlik, belli bir alanda kişinin kendi hakkındaki - düşük- değerlendirmesi ile başkalarının onun hakkındaki -yüksek- fikirleri arasındaki büyük farkı ifade etmektedir” (Clarkson, 1999, s.12). Bazı kişilerin yaşamlarını kendilerine ilişkin sahip oldukları derin kusur ve yetersizlik duygularını ödünlemek için geniş çaplı bir psikolojik zırh oluşturmaya adadıklarına dikkat çeken Clarkson, sözde yetkinlik sendromu olarak adlandırdığı bu sendromu nitelemek için ölümsüz görünen ve her savaşı kazanan, ancak gizli ve ölümcül bir hassasiyete sahip bir kahraman olan Aşil imgesinden yararlanmıştır.

Atreus Kompleksi

Bir babanın çocuklarını bilinçdışı olarak öldürme isteği, psikoloji literatüründe ‘Atreus Kompleksi’ olarak adlandırılmaktadır.

Catharsius

Zeus’un sıfatlarından birisi olan Catharsius/ katharsis, gerilimi sona erdirme, rahatlama ve boşalma süreçlerine işaret etmektedir. Antik dönemde, dinsel inisiyasyon sürecinde ruhun arındırılmasını ifade eden katharsis, sosyal psikoloji literatüründe özellikle saldırganlık ile bağlantılı olarak kullanılmaktadır. Freud tarafından bireyin saldırganlık duygularından arındırılması amacıyla kullanılan ve serbest çağrışıma dayanan bir yöntem olan katharsis, psikanaliz tedavisinde tamamen spontane bir şekilde gelişen konuşmalar sonucunda gündeme gelen bağlantılarla bazı bilinçaltı üreçlerin bilinç üstüne çıkarılmasına dayanmaktadır. Bu anlamıyla katharsis, psikenin içinde biriken baskının ortadan kaldırılması amacına hizmet etmektedir.

Daphne

Daphne miti, psikoloji literatüründe frijtitliği simgelemektedir. Genel anlamıyla frijitlik, kadının cinsel uyaranlara karşı tepkisiz kalma ve cinsel ilişkiden haz almaması durumunu ifade etmektedir. Bu doğrultuda en kronik haliyle frijitlik, kadının cinsel hazzı tanımaması ve cinsel ilişkiye girmemesini anlamını taşımaktadır. Bunun yanı sıra daha ılımlı bir bakış açısıyla ise, seksüel açıdan normal olan bir kadının cinsel birleşmede genellikle cinsel hazza varamaması durumunu da tanımlamak için de kullanılabilmektedir.

Echo

Yunan mitolojisinde yankıyı simgeleyen nymphadır. Şizofreninin katonia tipini tanımlayan tipik belirtilerden üç tanesi, Echo’dan esinlenerek isimlendirilmiştir: Ekhomimia, Ekhopraxia, Ekholalia. Her üçünde de hasta, bir eko -yankı- gibi, kendisine yapılan bir mimik ya da hareketi, söylenen bir söz ya da kelimeyi aynen tekrarlamaktadır. Bu bağlamda şizofreninin tezahür şekillerinden biri olan ‘ekolali’, kişinin karşısındakinin söylediği kelimeleri veya cümleleri veya yaptığı davranış ve hareketleri, anlamsız ve isteksiz bir şekilde tekrarlanması anlamına gelmektedir. Bu durum genellikle psikoz veya ciddi beyin hasarının göstergesi olarak kabul edilmektedir.

Elektra Kompleksi

Psikanalizde kız çocuğunun annesine olan sevgisizliği ve düşmanlığı ‘Elektra Kompleksi’ olarak adlandırılmaktadır.

Eros

Psikoloji literatüründe ‘Erotomania’ ya da ‘De Clerambault Sendromu’olarak bilinen bir patoloji de, köken olarak Eros’a dayanmaktadır. Clerambault tarafından geliştirilen bu sendrom, kendisinden yaş olarak büyük ve statü olarak daha yüksek bir kişinin kendisine aşık olduğuna ilişkin sanrıları kapsamaktadır. Modern psikolojinin ilgi alanlarından birini oluşturan aşk patalojisi bağlamında ele alındığında Karşılıksız Aşk Sendromu olarak da adlandırılabilen bu sendrom, genellikle kadınları etki alanına almaktadır. Erotomanik kadın, hoşlandığı ve aslında kendisi için erişilmez olan bir kişiliğin kendisine hayran olduğu yanılsamasını yaşamaktadır.

Hebe

Gençlik Tanrıçası Hebe, psikoloji literatürüne şizofreninin çok ağır bir türü olan ‘hebephrenia’ olarak geçmiştir. “Analitik görüşe göre, ego gerilemesinin en derin olduğu, diğer bir ifadeyle regresyonun -gerilemenin- en ilkel evrelerine kadar varan şeklidir ve gençlikteki akıl hastalığını nitelemek için kullanılmaktadır.

Herkül/ Herakles

Herakles, psikoloji literatüründe sara hastalarının ‘eretismus-erotismus-misticusmus’ olarak ifade edilen üç temel karakteristiğinden biri olan eretismus durumunu tanımlamaktadır. Sara ya da diğer bir deyişle epilepsi; doğuştan ya da sonradan ortaya çıkabilen, bir grup beyin hücresinin düzensiz emirler üreterek beyinin çalışmasını geçici olarak bozması ile oluşan bir durumdur. Herakles’in kendi çocuklarını öldürmüş olmasından hareketle, babanın kendi çocuklarına karşı öldürme arzusu duyması literatüre ‘Herakles Kompleksi’ olarak geçmiştir. ‘Atreus Kompleksi’ olarak da bilinen bu durum, babanın çocuklarından nefret etmesi ile seyreden duygusal karmaşasını tanımlamaktadır.

İkarus

‘İkarus’un uçuşu’ -‘flight of Icarus’-, ergenlerin ailelerinden bağımsız hareket etme ve kendi rotalarını çizme arzularını tanımlayan bir mittir. Hiç kimsenin desteği veya yardımı olmaksızın yaşamak ya da bir işi olumlu sonuca ulaştırmak anlamına gelen “kendi kanatlarıyla uçmak’ deyimine esin kaynağı olmuştur. Bunun yanı sıra kişinin izin verilmeyene ve yasağa karşı duyacağı olası bir çekimi de ifade etmektedir.

Iokaste Kompleksi

 Menoikos’un kızı ve Kreon’un kız kardeşi olan Iokaste, Thebai Kralı Laios’la evlenmiştir. Iokaste’nin Laios ile olan birlikteliğinden, Yunan mitolojisinin en trajik kahramanı olan Oedipus doğmuştur. Laios’un öldürülmesinden sonra, Oedipus Thebai tahtına çıkmış ve Iokaste Oedipus’un oğlu olduğunu bilmeksizin onunla evlenmiştir. Anne oğulun birlikteliğinden iki kız, iki erkek çocuk dünyaya gelmiştir. İşlediği doğa dışı suçun farkına varan Ioakaste, kendini asarak öldürmüştür. Psikoloji literatüründe ‘Iokaste Kompleksi’, annenin erkek çocuğuna karşı duyduğu patolojik bağımlılığı ifade etmektedir. Buna göre anne, oğlunu diğer kadınlardan kıskanmakta ve sadece kendine bağımlı kılmak istemektedir.

Kassandra Kompleksi

Kassandra, psikoloji literatürüne Kassandra Kompleksi olarak geçmiştir. Kassandra Kompleksi -Cassandra Complex- ya da diğer bir ifadeyle Kassandra Sendromu -Cassandra Syndrome-; kişinin gelecekle ilgili öngörülere sahip olması, ancak bunu kimseye kabul ettirememesi durumunu tanımlamaktadır. Bu sendrom, insanların kaçınılmaz sonu kabul etmemesi veya inkar etmesinden kaynaklanmaktadır. Gelecekle ilgili öngörülerde bulunan kişi, ne olacağını bilmek, ancak ne yapılması gerektiğini bilememek nedeniyle ikilem içindedir. Ve bu durum, kişinin ruh durumunun olumsuz etkilenmesine neden olmaktadır.

Lethe

Psikoloji literatürüne de konu olan Tanrıça Lethe, letarji -lethargy- durumunu tanımlamaktadır. Psikiyatri ve nöroloji literatüründe de yer bulan letarji terimi, şuur bulanıklığıyla birlikte gündeme gelen hareketsizlik halidir. Derin ve sürekli bir uyku durumunda olan letarjik kişi, çevreye ve uyaranlara karşı hissiz ve ilgisizdir.

Mnemosyne

Mnemosyne, ‘bellek’ anlamına gelmektedir. Bu bağlamda psikoloji, psikiyatri ve nöroloji alanlarında temel kavramlarından biri olan bellek -mneme-, Hafıza Tanrıçası olarak da bilinen Titan Tanrıça Mnemosyne’a dayanmaktadır. Yaşananları ve öğrenilenleri, bunların geçmişle olan ilişkilerini zihinde bilinçli olarak saklama gücü olarak tanımlanabilen bellek - memory-, insanın en hayati fonksiyonlarnıdan birisidir.

Narkissos

Narsisizm -narcissism-, kişinin imajına yüklediği aşk olarak tanımlanabilmektedir. Bu bağlamda narsist ya da narsisistik kişilik bozukluğu olan kişiler; kendilerine aşık, hep en gözde olmak isteyen, başkalarının düşünce ya da isteklerine gereken ilgiyi gösteremeyen kişilerdir. Bu hedeflerine ulaşamadıklarında ya da gereken ilgiyi göremediklerinde tıpkı Narkissos gibi çökmektedirler.

Pygmalion Etkisi

Mitolojideki Kıbrıslı bir heykeltıraşın adıyla anılan beklenti etkisi, bir diğer adıyla Pygmalion Etkisi, kendini gerçekleştiren kehanet olarak tanımlanır.

 

 

 

 

 

 

 

 

Kaynak: https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423869664.pdf