Türklerin öz kozmolojisi olan, Yer ve Gök dikotomisi, ikili mantık düşüncesi ile bağlantılı bir evren tasarımıdır. Yunan düşünce tarzı olan dörtlü mantık sistemleri de görülür.

İkili zıtlıklar kuramı; eril-dişil, aydınlık-karanlık, ak-kara, Güneş-Ay gibi kavramlar ile bağlantılı, insanların bilişsel gelişimine yardımcı olan tasnif sistemleridir. Tarih süreci içinde, büyüsel, mitolojik ve dini düşünceler, bu mantık sistemlerinin üzerine inşa edilmiştir.

Eski Türkler için gök, ak renk sembolizmi ile; yer ise kara renk sembolizmi ile ifade edilir. Tanrı Ülgen için beyaz at kurban edilirken, yeraltı tanrısı Erlik Han için, kara bir boğa kurban edilir.

Şamanlar bu ritüellerin merkezinde olan özel insanlardır. Şamanlar hizmet ettikleri bölgeye ve tanrıya göre ikiye ayrılır: Ak Şaman ve Kara Şaman.

Kara Şaman, kötü şaman demek değildir. O, kara yani yer ve yeraltı şamanıdır. Erlik Han ile karşılaşma cesaretini Kara Şamanlar gösterebilir. Kurban edilen kara boğanın ruhu, Kara Şamanlar tarafından Erlik Han'a sunulur.

Ak Şamanlar ise, Tanrı Ülgen için kurban edilen beyaz atın ruhunu, esrimeli gökyüzü yolculuğu yaparak Ülgen’in kapısına götürür. Arkaik çağlarda, Ak Şamanların çoğunlukla erkek, Kara Şamanların ise kadın olduğu söylenir.

 

Kaynak: Kadim Türk Tarihi ve Mitolojisi