Güzelliği dillere destan olan Havse, Çerkez kaymakamının yanında temizlik işleri yaparak çalışır. İbram Efe, Havse’yi kendisine ikinci eş olarak alır. Bu da aile ve çevreden tepki almasına sebep olur. Diğer Efeler duruma el atarak İbram Efe’nin evini basarak Havse’yi kaçırmak isterler. İbram Efe başta dirense de ilk eşini ve gelinlik yaştaki kızını korumak için Havse’yi verir.

Efeler tarafından dağa kaldırılan Havse, annesi gibi çengi olmak zorunda kalır ve Çakır Güssüm olarak anılmaya başlar. (Çengi erkeklerin sazlı sözlü ve alkol alınarak yapılan eğlencelerinde dans eden ve onlarla birlikte olan kadın demektir.)

Sonrasında Halil, Çakır Güssüm’e aşık olur ve onu diğer Efelerden kaçırır. Halil’in peşine Efeler ve Çerkez kaymakam düşer.

Aylarca devam eden kaçısın son duraklarından biri Çökertme’dir. Bu Çökertme denilen yer bugünkü Yalıkavak Marina’nın olduğu yerdir. Halil Efe ve Çakır Güssüm, Çökertme’den adalara kaçacakken Rum denizci Kostapao ve gemicisini rehin alarak, Rum denizcinin teknesiyle yola çıkarlar. Rumlar tarafından sevilmeyen ve korkulan Halil Efe, denizcilikten anlamaz. Kostapao bu olumsuz durumdan kurtulmak için bu şekilde devam ederlerse teknenin dayanmayacağını ve batacağını söyler. Aspat’a sığınıp, sonrasında oradan adalara geçmenin daha rahat olacağını söyler.

Rum denizcinin amacı fırtınayı bahane ederek teknesini Bodrum’a yaklaştırmaktır. Halil Efe bunu kabul eder, Aspat’a doğru yaklaşırlarken Rum denizci, Halil Efe ve Çakır Güssüm’ün içkisine balık yakalamak için de kullanılan bitkilerden elde edilen beyaz bir sıvı karıştırır. Halil ve Güssüm derin bir uykuya dalarken Kostapao, Aspat’ı geçip Bitez koyuna varır.

Kostapao’nun yardımcısı karaya inip Çerkez kaymakamına Halil ve Güssüm’ün teknede olduğunu bildirir.

Bitez’de kolcular Halil Efe’ye ateş etmeye başlar. Kendisi ve teknesi de ateş alınca Kostapao kıyıdan uzaklaşır ve Halil Efe’yi uyandırır. Muhafaza teknesiyle karşılaşırlar, oradan açılan ateş sonucu Halil Efe yaralanır. Yaralı olarak Bodrum limanına getirilir. Su bile verilmeyen Halil Efe’nin ölmeye niyeti olmayınca kaymakamın emriyle gece iz bırakmadan boğarak öldürülür.

Başta Güssüm olmak üzere ölüm haberini alan Bodrum yasa bürünür ve Halil Efe anısına bu türkü yakılır.

 

ÇÖKERTME TÜRKÜSÜ

Çökertme’den çıktım da Halil’im
Aman başım selâmet,
Bitez de Yalısına varmadan Halil’im
Aman koptu kıyamet.

Arkadaşım İbram Çavuş
Allah’ıma emanet,

Burası da Aspat değil Halil’im
Aman Bitez Yalısı,
Ciğerime ateş saldı,
Telli kurşun yarası

Güvertede gezer iken
Aman kunduram kaydı,
İpekli mendilimi Halil’im
Aman Mor Rüzgâr aldı.

Çakır da gözlü Gülsüm’ümü
Aman Çerkez Kaymakam aldı

Gidelim gidelim Halil’im
Çökertme’ye varalım,
Kolcular gelirse Halil’im
Nerelere kaçalım.

Teslim olmayalım Halil’im
Aman kurşun sıkalım

 

 

 

 

Kaynak: https://www.hayalmeyal.org/2019/11/cokertme-turkusunun-hikayesi.html