Amasya ili ne zaman kimler tarafından kuruldu tam bilinmiyor ama Tunç Devrinden kalma tarihi eserler bulunmuştur.
Ünlü tarihçi-felsefeci-coğrafyacı Strabon M.Ö. 63 Amasya doğumludur.
 

Tarihi kayıtlara göre;
Hititler döneminde ilin adı Hakmiş-Amasit olduğu sanılıyor.
Frigler, Kimmerler, Lidyalılar, Medler sonrasında,
Persler (Mitridates Krallığı) Döneminde  ise Amaseia, 
Pontus Krallığı dönemi sonrası,
Roma ve Bizans dönemimde Amaciac (döneme ait sikkelerde bu isim yazılıdır)
Danişmendliler zamanında Amasiyye,
Anadolu Selçuklu döneminde il Darül-izz (izzet ve şeref beldesi) olarak, Osmanlılar döneminde ise Vilayet-i Rum  olarak kabul edilip Amasya denmiş. İlimiz Şehzadeler Şehri olarak ta anılmaktadır.

Amaseia kelimesi 'Ana Tanrıça Ma'nın şehri' anlamındadır ki Ma aynı zamanda Kapadokya'nın da tanrıçasıdır.
Tarihi kayıtlardan anlaşılıyor ki; Amasya iline, M.Ö. 533-333 tarihleri arasında bölgeye hakim olan Persler döneminde bu isim verilmiş.
Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı