Frigler, Kimmerler, Lidyalılar, Medler, Persler, Makedonlar, Bitinya Krallığı, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular, Candaroğulları Beyliği ve Osmanlının izleri mevcuttur.
Eski adı, Zonguldak deresinin adı olan Sadra çayından gelir ve Sandraka-Sandrake'dir.
Bir olasılık; sazlık, bataklık anlamına gelen Zonguralık-Zongalık, Zunguralık-Zungalık kelimeleri zamanla değişerek Zonguldak’a çevrilmiş olabilir. Zira yaygın olan sıtma hastalığı titreten bulgusuyla zonklatan olarak ta adlandırılır.

Bir rivayete göre; eskiden kömür madenlerini işleten yabancı firma çalışanlarının o bölge için zone gheul dagh (bölge adı Göldağı'dır) ifadesini kullanmaları ve zamanla halk arasında bu sözün Zonguldak'a çevrilmesi olabilir deniyor.
Osmanlı zamanında Zonguldak nam mevki adı ile Ereğli livasına bağlı bir beldedir. Kıyıları uzun süre Cenevizlilerin kontrolünde kalan şehir, önceleri Osmanlının ilgisini çekmez. 1829 yılında taşkömürün bulunması ve 1893'te limanının inşa edilmesiyle gelişir ve ancak 1900 yılında kaza olur. Kastamonu vilayeti-Bolu sancağı-Hamidiye kazasına bağlanır. 1920 yılında ilçe olur.
Cumhuriyet döneminde 1924 yılında il olarak kabul edilir.

30 Nisan 2022 tarihinde başlanan 'İlimizin adı nereden geliyor?' paylaşım serisinde yararlanılan kaynaklar :
-Kültür ve Turizm Bakanlığı web sitesi
-TDV İslam Ansiklopedisi
-İl Valiliği web sitesi
-İl Belediyesi web sitesi