Bugün elimizde üç kavram var. Erdem, öz benlik ve farkındalık. Erdem kavramına baktığımızda karşımıza çıkan şey ahlaki olarak doğru olanı yapmak ve yanlış olanı yapmamak kavramı çıkıyor. Öz benlik dediğimiz zaman ise karşımıza bir kişinin diğer insanlara ve hayata karşı yeterli olabilme duygusu çıkıyor. Farkındalık dediğimiz zaman ise bir kişinin çevresinde ve kendisinde olan olayları bilme ve algılama durumu ortaya çıkıyor. Peki bir insan erdemli bir şekilde öz benlik duygusunu tatmin edebilir mi ve bunu yaparken kendisinde olan değişimi fark edebilir mi?

Bu soruların cevabı evet. Çünkü farkındalık hariç elimizde olan diğer iki kavram olan öz benlik ve erdemli olmak öznel kavramlardır. Öz benlik için bir kişinin çevresine ve hayata karşı olan yeterlilik duygusu demiştik. Ancak kimi insan için hayata karşı yeterli olmak yani güçlü olmak koca bir şirket sahibi olup o şirketi kurmakla ilgili olabilirken kimi insan için başarmak ve güçlü olmak belki de sadece bir iş yerinde işe başlamak demektir. Yani öz benlik aslında başarıya ve güce olan bakış açısı ve farkındalık ile ilgilidir. Yani öz benliğin tatmin olması güç ve başarı kavramına nasıl baktığımız ve bu kavramların ne kadar farkında olduğumuzla ilgilidir. Burada farkındalığı oluşturacak şey ise çevremizde olan insanların başarılarına ve gücüne bakmak ve araştırma yapmaktır.

Peki bir insan öz benliğini tatmin etmek için başarılı olma ve güçlü olma yolunda giderken erdemli olmayı başarabilir mi? Evet başarabilir çünkü ahlak dediğimiz kavram da kişiden kişiye değişir. Eğer bir kişinin ahlak anlayışında başarıya giden her yol mübahsa o zaman o kişi öz benliğini tatmin edebilmek için her şeyi yapabilir ve kendisi açısından erdemli bir insan olmuş olur. Ancak erdemli olmak da tıpkı öz benlik algısı gibi çevremize bakarak ve farkındalığımızı artırarak geliştirebileceğimiz bir olgudur. Tarih boyunca ahlak ve etik kavramları konusunda pek çok fikir ortaya atılmıştır ve pek çok görüş elde edilmiştir. Kişi bunları araştırdıkça da ahlak anlayışını değiştirebilir ve geliştirebilir.

Peki herkesin kabul ettiği etik ve ahlak değerler var mıdır? Evet vardır. Örneğin bir insana zarar vermenin etik dışı ve ahlaksızca olduğunu aklı başında her insan size söyleyecektir. Aynı şekilde hırsızlık yapmak da öyle. Yani etik değerlerin de evrensel yanları mevcut. Ancak bireyin öz benliğe ulaşma isteği daha fazlaysa erdemleri de bir kenara bırakabilir. Bu kişinin iradesi ile ilgilidir. Yani kişinin erdemlerine ne kadar sadık olabildiği ile ilgilidir. Aslında olayın özü belli temel noktalara çıkıyor. Birincisi bir kişi ne kadar iradeli, ikincisi bir kişi başarı, güç ve ahlak kavramları hakkında ne düşünüyor. Ve belki de en önemlisi ve üçüncüsü hangisi kişi için öncelikte. Başarı ve güç mü yoksa ahlaklı olmak mı? Bir kişinin gideceği yolu hatta öz benliğine ulaştıktan sonra neler yapabileceğini bile bu soruların cevapları belirleyecektir.