GALILEO GALILEI JÜPİTER'İN DÖRT UYDUSUNU KEŞFETTİ

Güneş Sistemi'nin en büyük gezegeni Jüpiter'in doğal uydularından ikisi Ganymede ve Callisto, 7 Ocak 1610 tarihinde; ikisi İo ve Europa, 8 Ocak 1610 tarihinde İtalyan astronom Galileo Galilei tarafından bulunmuştur.

Ganymede, Jüpiter'in ve aynı zamanda Güneş Sistemi'nin en büyük uydusudur. Hatta Merkür gezegeninden daha büyüktür. Galileo Galilei tarafından bulunan bu uydu, o dönemde tanımlanan 4 Galilei uydusu arasında gezegene yakınlık açısından üçüncü sırada bulunması nedeniyle Jüpiter'in 'III' numaralı uydusu olarak adlandırılmıştır.

Callisto, büyüklük olarak Ganymede'nin hemen arkasındadır ve Güneş Sistemi'nde de tüm uydular arasında en büyük üçüncü uydudur. Galileo Galilei tarafından bulunan bu uydu, o dönemde tanımlanan 4 Galilei uydusu içinde gezegene en uzaktaki olması nedeniyle Jüpiter'in 'IV' numaralı uydusu olarak adlandırılmıştır. Callisto'nun şöyle bir özelliği daha bulunmaktadır; Güneş Sistemi'nde üzerinde en çok krater bulunan gök cismidir ve yüzeyi son 4 milyar yıldır hiç değişmemiştir.

Jüpiter'in en büyük üçüncü uydusu olan İo, Güneş Sistemi'nde üzerinde sürekli olarak gazlar ve lav püskürten yanardağlar bulunan tek uydudur. Üzerinde 400 aktif yanardağ ve jeolojik yapısı ile Güneş Sistemi'nin en aktif gök cismidir. Galilei uydularından yörüngesi en içte olan uydu olduğu için Jüpiter'in çekim gücü ile kendi çekim gücü arasındaki iç sürtünmeden dolayı sürekli gelgitler yaşanmaktadır. Jüpiter'in 'I' numaralı uydusu olarak adlandırılmıştır.

Jüpiter'in en küçük uydusu olan Europa, o dönemde tanımlanan 4 Galilei uydusu arasında gezegene yakınlık açısından ikinci sırada bulunması nedeniyle Jüpiter'in 'II' numaralı uydusu olarak adlandırılmıştır. Ay'dan biraz küçük olan Europa, Güneş Sistemi'ndeki en büyük altıncı uydudur.

II numaralı uydu, esas olarak silikatlardan oluşur, bir buz katmanına sahiptir, oksijenden oluşan ince bir atmosfer ile çevrilidir. Europa'nın yüzeyi buzla kaplıdır ve bu buz tabakasının altında bütün uyduyu kaplayan bir okyanus olduğu, büyük göllerin olduğu ve bu sebeple Europa'da yaşamın mümkün olabileceği düşünülmektedir. İleride Güneş'in büyüyerek daha da ısınacağı ve Dünya'nın yaşanılamaz hale gelebileceği ihtimali üzerine Europa'nın dünyalaştırması konusunda çalışmalar yapılmaktadır.

İo'nun bildirilen ilk gözlemini 7 Ocak 1610 tarihinde Galileo Galilei Padova Üniversitesi'nde yapmış olmakla beraber, teleskobun düşük gücü nedeniyle İo ve Europa'yı ayıramayarak tek bir ışık noktası olarak kaydetmiştir. Ancak ertesi gün 8 Ocak 1610 tarihinde Galileo Jüpiter gözlemlerine devam etmiş ve bu gözlemleri sırasında İo ve Europa'yı ayrı gök cisimleri olarak keşfetmiştir. Galileo tarafından keşfedilen ve Galilei uyduları olarak adlandırılan Jüpiter'in uydularının keşfi Mart 1610'da Galileo'nun Sidereus Nuncius'unda yayınlanmıştır. Bunun üzerine, Simon Marius, 1614'te yayınladığı Mundus Jovialis''inde Jüpiter'in uydularını 1609'da Galileo'ndan bir hafta önce ilk olarak kendisinin gözlemlediğini iddia etmiştir. Herhalukarda Marius'un keşfi 8 Ocak 1610 tarihine denk geldiği için ve Galileo çalışmalarını Marius'tan önce yayınladığı da göz önüne alındığında Galileo'nun, kesin bir şekilde Jüpiter uydularını Marius'tan önce keşfetmiş olduğu kabul edilmektedir.