Aralık 25, 2024

Ateş ile İmtihan (II)

1669 yılında bir Alman simyager, gümüşü altına çevirmeye çalışırken şans eseri fosforu ayrıştırdı. Elementin yanma özelliğinden etkilenen bazı 17. yüzyıl kimyagerleri, bunu ateş yakma araçlarının üretiminde kullandılar. Ancak, ortaya çabuk alev alan ve tehlikeli maddeler çıktı. Fosforun çok az bir miktarının bile çok pahalıya satılması nedeniyle ilk kibritler de çok kıymetliydi.

Ateş ile İmtihan (II)

Pratik bir kibrit yaratabilme araştırmaları 1781 yılında, bir grup Fransız kimyagerin "fosforlu mum" ya da "eterik kibriti" bulmasından sonra başladı. Fransızların buluşu, içinde ucu fosfora batırılmış bir kâğıt bulunan kapalı cam tüpten ibaretti. Tüp kırıldığında, içeri hava giriyor ve fosforun kendini yakmasını sağlıyordu. Amerika'da kullanılan ve ilkinden daha zararlı olan bir başka buluş da sülfürik asit dolu bir şişeydi. Sülfürik asittin içineyse kimyasallarla işlemden geçirilmiş ufak kibrit çöpleri atılmıştı. Günümüzün kibritlerine benzeyen ilk kibritler, 1827 yılında İngiliz eczacı John Walker tarafından yapıldı. O da formülü, askeri roketler yapan Congreve adlı birinden almıştı. Her kutusu 1 şiling olan "Congreve" ler sülfürle kaplanmış ve ucu potasyum klorüre bulanmış kibrit çöpleriydi. Bunları yakmak için, katlanmış zımpara kağıdına hızlıca sürtmek gerekiyordu.

Ateş ile İmtihan (II)

Walker, buluşunun patentini almadı. Böylece, üç yıl sonra buluşu Samuel Jones tarafından taklit edildi ve ürün piyasaya "Lucifers" adıyla çıktı. Aynı tarihlerde. Charles Sauria adlı Fransız kimyager, nereye sürtülürse yanan ilk kibriti buldu. Bunu. Walker'ın formülündeki potasyum klorür yerine, beyaz fosfor kullanarak başarmıştı. Ancak, beyaz fosforun öldüren bir zehir olması her şeyi değiştirdi. 1845 yılından sonra bu yeni buluşun dumanını mecburen koklayan insanlarda çene kemiği,"nekroz"a uğrayarak çürüyordu. Beyaz fosforun yasaklanması 1906 yılını buldu. Bu, İsveçli kimyacı Pasch'ın zehirli olmayan kırmızı ya da amorf fosforu bulmasından 62 yıl sonraydı. Oysa. Pasch'ın buluşu, 1855 yılında vatandaşı J. E. Lundstrom ta­rafından piyasaya sunulmuştu. Lundstrom'un kibritleri emniyetliy­di; çünkü, kırmızı fosfor zehirli bir madde değildi. Bu madde, bir kibri­tin ucu yerine, yanma derecesi 182 gibi yüksek olan potasyum klorür içeren bir yüzeye sürülmüştü.

Ateş ile İmtihan (II)

Amerika, kibrit teknolojisinde ve güvenlik standartlarında, Avru­pa'nın arkasında kaldı. Güvenli kib­ritler için ilk girişim 1900 yılında oldu. Diamond Match şirketi, Fran­sız patentini alarak işe koyuldu; ama bu formül pek işe yaramadı. Çünkü Amerika'daki iklim koşulla­rı.  Avrupa'dakinden hayli farklıydı. Fransız patentinin, bir bilim adamı tarafından Amerika koşullarına uy­durulması 11 yıl aldı. Bununla birlikte, Amerikalılar da kibrit teknolojisinde ve pazarlama­sında pek çok ilke imza attılar. 1892 yılında, Diamond Match şirketi, ilk kibrit paketlerini piyasaya sunarak bu konuda öncülük yaptı. Bu buluş, 1896 yılından sonra, kibritler, kibrit kutularında sunulana kadar geçile­medi. Bugün, Amerika'da hâlâ yay­gın olarak kibrit paketleri kullanılı­yor. Bunların yüzde 90'ı da otellerde ve restoranlarda bedava olarak sunuluyor.

Yorum yazmak için lütfen giriş yapınız

Editörün Son İçerikleri

Darbeye Dayanaklı Kumaşlar

Darbeye Dayanaklı Kumaşlar

Laternacılar ve Karnaval

Laternacılar ve Karnaval

Apokria Karnavalı ve Osmanlı

Apokria Karnavalı ve Osmanlı

Apokria Festivali ve İstanbul

Apokria Festivali ve İstanbul

Editörlerin Son İçerikleri

kaptanfilozof06

Fayda

probiyotik

Darbeye Dayanaklı Kumaşlar

bubble30
Nielawore

SEPARATE BUT ONE PLANET: NGC 2371/2

Bizden haberdar olmak için mail listemize kayıt olun