Fatih devrine kadar, Di­van-ı Hümayun bizzat padişahların başkanlı­ğında, bu tarihten sonra da veziriazamın riyasetinde top­landı. Padişah, Divan başkan­lığını bıraktı.

Bu değişim, Fetih'ten son­ra, Roma'nın İmparatorluk, İs­lâm devletlerinin Sultanlık ve Türklerin Hakanlık gelenekle­rini Fatih'in kendi kişiliğinde birleştirme fikrinin sonucuydu.

II. Mehmed'in devletin idari teşkilat ve teşrifatında, yani protokolünde mey­dana getirdiği büyük yapısal değişim neticesinde, yeni bir çehreye kavuşan Divan-ı Hü­mayun'a katılanlar, iki ana gruba ayrılmaktaydı:

Erkân-ı erbaa ismiyle anılan ve başta sadra­zam olmak üzere, vezirler, kazaskerler, defterdarlar ile nişancıdan oluşan ilk zümre Divan'ın aslı olup, orada fikir beyan etme ve karar ver­me yetkisine sahiptiler.