Padişahın vekillerinin iş­tirakiyle ve padişah adı­na tertip edilen Divan-ı Hümayun, 17. Yüzyıl'ın son­larına kadar, 0smanlı'nın en güçlü kurumlarındandı. Okul kitapların­da, bu kurumun gü­nümüzün bakanlar kuruluna benzetil­mesi hatalıdır ve bu kurumun idari fel­sefenin anlaşılmasını­ imkânsız kılmak­tadır. Ahmet Mumcu, Divan-ı Hümayun'un yetkilerinin si­yasi, hukuki ve iktisadi-mali olmak üzere üç başlık halinde değerlendirilebileceğini söyler.

Buna göre Divan'ın siyasi yetkileri; hiçbir fark gözet­meksizin bütün Osmanlı teba­asının emniyetinin sağlanma­sı, devlet kademelerinde ge­rekli tayin terfi veya azillerin yapılması, yabancı devletlerle ilişkilerin esasının belirlenme­si, savaş ve barış şartlarının saptanması, elçi kabulü, elçi­lerden gelen taleplerin değerlendirilmesi gibi geniş bir yelpazeye yayılmaktaydı.

Hukuki yetkileri padişah adına örfi kanunların hazır­lanması, bir suç işleyen ya da hakkında şikâyet bulunan rea­ya ve askeri sınıf mensupları­nın muhakeme edilmesi, daha evvel eyalet divanlarında ya da yerel mahkemelerde sonuca bağlanmış bir dava­nın tekrar görüşül­mesi, bir davanın ye­niden görüşülmek üzere başka bir mah­kemeye havale edil­mesi, suçu sabit bu­lunanların cezaları­nın infazı gibi, ol­dukça geniş bir alanı kapsamaktaydı.

İktisadi-mali yet­kileri ise, verginin etkili ve adil bir şekilde toplanmasını sağlamak, vergi politikalarını belirlemek, arazilerin statüle­rinin tespit ve muhafaza edil­mesi, para politikalarının tayini, yerli ve yabancı ticaretin yönlendirilmesi, iltizam ve mukataa işlerinin düzenlen­mesi gibi hayli genişti. Divan-ı Hümayun, günü­müzdeki Meclis, Bakanlar Ku­rulu ve Yargı tarafından yürü­tülen yasama, yürütme ve yar­gı işlemlerini tek başına üst­lenmişti.