Gerçekten de yaklaşık bir yüzyıl önce, Nişaburlu ünlü sufi Şeyh Feriduddin Artar, "Üştürname" adlı eserinde Nişabur kentinde gölge oyunu gösterileri yapan bir Türk'ten söz ediyor. Bu tezi araştırmacı Chodzko da doğruluyor, Geçen yüzyılın sonlarında Horasan bölgesinde geniş araştırmalar yapan Chodzko, İran tiyatrosu üzerine yazdığı bir kitabında, "gölge oyunu"nun İran'a ve oradan bütün Ön Asya'ya, Orta Asya'dan göç eden Türk boylan tarafından getirildiğini söylüyor. Ona göre, geçen yüzyılın sonlarında İran'da Türk göçebeleri tarafından oynatılan "gölge oyunu"nun kahramanı, kel kafalı, basit ama müthiş esprili bir insandı. Çeşitli kimliklere girer ve çeşitli lehçeleri taklit ederdi. Birçok araştırmaya göre İran'da görülen bu kahraman, aslında Hacivat ile Karagöz'ün aynı kişilikte toplanmasından başka bir şey değildi.

 Kısacası, "gölge oyunu" önce Hindistan'da doğmuş, buradan Çin'e geçmiş ve daha sonra Çinlilerle temas eden Orta Asya Türkleri aracılığıyla önce İran'a oradan da tüm Ön Asya'ya ve Kuzey Afrika'ya yayılmıştı. Türklerin taşıdığı bu "gölge oyunu", daha sonra gerek Avrupa'da gerekse Osmanlı İmparatorluğu ve Kuzey Afrika'da her halkın kendi kahramanlarını eklemesiyle geliştirildi ve bugüne kadar geldi...

Asırlar boyu modası geçmemiş bir gölge oyunu olan Karagöz'ü, modern çağa gelinceye kadar en önemli kitlesel eğlencelik kılan birçok neden vardı. Bunların belki de en önemlisi, "gerçekçi" olmasıydı... Hayalciler, oyunları, topluma mal olmuş gerçek bir olaydan yola çıkarak yazıyorlardı. Mısırlı bir hayalci, Yavuz Selim'e Tuman Bey’in nasıl idam edildiğini canlandırmıştı. Nef'i'nin ve Evliya Çelebi’nin kitaplarında söz ettikleri "Kirli Nigar" olayı, Karagöz perdesinde "Kanlı Nigar"a dönüştürülmüştü. "Gazi Boşnak" adlı bir kabadayının arkadaşlarıyla kadınlar hamamını basması, Karagözcüler'e meşhur "Hamam" oyununu esinlemişti. Yine Karagöz oyunlarında endam gösteren "Dilenci Arap", "Bekri Mustafa" gerçekten yaşamış kişilerdi.