Yazının ilk olarak Mezopotamya’da günümüzde Bronz Çağı olarak adlandırdığımız çağın başlarında ortaya çıktığı kanıtlanmıştır. Asıl amacı ticari işlemleri kaydetmek olan bu buluşta çivi yazısı simgeleri, ilk olarak rakamlardan seslerin temsillerine evrimleştiren Sümer ve Akad dillerinde kullanıldı.

1853’te Asur arkeoloğu Hormuzd Rassan tarafından keşfedilen metin parçaları arasında efsanevi Uruk Kralı Gılgamış’ın öykülerinin yazılı olduğu tabletlerde onca yıl sonra gün yüzüne çıkartıldı. Bunlar yazılı edebiyatın ilk örneklerindendir. Öyküler çok yüksek bir ihtimalle tarih ve mitolojiyi birleştirmiş bir halde sözlü olarak aktarılmıştır. Derlenen öyküler de Gılgamış Destanı, Mezopotamya şehir devleti Uruk’un baskıcı hükümdarının bir ders almasını ve yerel bir kahramana dönüşmesini daha doğrusu bir tirandan kahramana dönüşmesini anlatır. Tarihi M.Ö. 3000 yılına dayanmasına rağmen ancak MÖ 7. yüzyılda Asur’da kil tabletler kullanılarak yazıya geçirilmiştir.

Gılgamış, Uruk’un zalim ve gaddar hükümdarıdır. Erkekleri kölesi, kadınları metresi olmaya zorlamaktadır. Güçlü Gılmamış’a karşı ellerinden hiçbir şey gelmeyen halk çözüm olarak tanrılara dua ederler. Tanrılar bu dualara kayıtsız kalmayarak Gılgamış’a diz çöktürmesi için Enkidu adında vahşi bir adam gönderdiler. Enkidu’nun biraz evcilleşmesi için bir tapınak fahişesi görevlendirilir. Bu kadın Enkidu’yu biraz medenileştirmek için Uruk’a götürür. O gün Uruk şehrinde bir düğün vardır ve ne yazık ki gaddar hükümdar gelin ile yatmak istiyordur. Buna şahit olan Enkidu Gılgamış’a meydan okur. İkisinin de güçleri eşittir, bir süre sonra bu meydan okumadan bir galip çıkmayacağını anlarlar ve kucaklaşıp dost olurlar.

Artık Uruk halkını korkutan iki tiran vardır. Tanrılar bakarlar biz ne için gönderdik bu ne yaptı edasıyla Humbaba adında, ağzından alev çıkartan bir canavar gönderirler. Lakin güneş tanrısı Şamaş’ın desteklediği Gılgamış ve Enkidu canavarla savaşıp, canavarı öldürürler. Baktılar bu işi savaşma ya da meydan okuma ile halledemeyecekler bu sefer İnanna’yı (Babil’deki adıyla İştar) yollar tanrılar. İnanna cazibesiyle Gılgamış’ı aldatmaya çalışır ama Gılgamış onu reddeder. Normalde karşı konulmaz bir kadın olan İnanna bu reddedilişe çok sinirlenir - ‘’Bizi bitirdin be İnanna, egona sağlık bacım.’’ demesem ölürdüm öyle bakmayın şimdi ekranlarınıza, tamam hemen kızma devam ediyorum – ve şikayetini tanrılara anlatır. Tanrılar bu kez Cennetin Boğası’nı gönderirler. Ancak bu yaratıkta Gılgamış ve Enkidu tarafından öldürülür. Tanrılar artık Humbaba ve Cennetin Boğası’nın ölümler

Enkidu’nun ölümü Gılgamış’ın kendi ölümlüğünü sorgulamasına neden oldu. Büyük tufandan tek kurtulan olarak ölümsüzlük bahşedilmiş olan Utnapiştim adında bir adamı tanımaktadır ama onun yolundan ölümsüzlüğü elde edemeyeceğini bilir. Bunun üzerine Gılgamış Utnapiştim’i ziyaret eder. Utnapiştim tufana tanrıların neden olduklarını çünkü insanların günahlarına çok sinirlendiklerini söyler. Ama su tanrısı Enki (Babil’de Ea olarak bilinir) Utnapiştim’in rüyasına girerek ona bir gemi yapmasını söyler.

 Utnapiştim, Gılgamış’a bir ölümlü olarak kaderini kabullenmesi gerektiğini anlatır ama rahat duramaz Yeraltı’ndaki bir gölün dibinde yetişen bir bitkinin onu yiyen herkese sonsuzluğa kadar gençlik verdiğini de çıtlatır bizim tirana. Bunu duyan Gılgamış durur mu? Mümkün mü nereye duruyor vurur kendini bitkinin peşine düşmek için yollara. Gılgamış Yeraltı’na giderek bitkiyi bulur ancak dönüş yolunda bir yılan bitkiyi çalar. Arayışının ne kadar yararsız olduğunu anlayan Gılgamış kaderini sonunda kabullenir.

 

 

Gılgamış kimdir?

Enkidu kimdir?

İnanna Kimdir?

Gılgamış destanında ne anlatılmaktadır?

Tanrılar Gılgamış'ı durdurmak için neler yapmıştır?