Sultan İbrahim'in, canı sıkılınca Akide Kolunu, Şah Kolunu, Ahmet Kolunu, Servi Kolunu, Babanazlı Kolunu saraya getirtip Mermerlik'te oynattığını tarihçi Na'ima anlatıyor. İbrahim, Babanazlı'nın Gemici oyunundaki Arnavut Kasım tiplemesini izlerken kendinden geçermiş. Kolların tarihi, ünlüleri ve hünerleri konusunda en zengin kaynağımız Evliya Çelebi Seyahatnamesi'dir. Ahmet Kolunun, Cevahir Kolunun, Purpul Kolunun ünlü komedyenleri Mazlum Şah'ı, Küpeli Ayvaz Şah'ı, Saçlı Ramazan Şah'ı, Dişlek Hasan'ı bu kaynak sayesinde tanıyoruz. Kol oyuncularının saray yaşantısıyla sadrazam ve vezirlerle hatta ulemayla gırgır geçmeleri doğalmış. Ama, 19. yüzyılda değil de 18. yüzyılda ve daha eskilerde!..

Kollarda başka hünerbazlar da olmakla birlikte asıl oyuncu gruplarının köçeklerle çengiler olduğu saptanıyor. Erkek olan köçek kız gibi görünmeyi, olan çengiler ise oğlan güzeli havasına bürünmeyi yeğlediklerinden bir köçek ya da çengi kolunun sokağa çıkışı ortalığı velveleye verirmiş. Güzel yüzlü, kız endamlı, süzgün gözlü, doğal ki oyun yetenekli gençlerden seçilen köçekler, Yahudilerin ve Rumların işlettiği meşk hanelerde eğitilirler, bir iki yılda kıvama ererlermiş. Musevilerin daha 15. yüzyılda hokkabaz, cambaz, ateşbaz, köçek ve çengilerden oluşan 200–300 kişilik kollar kurdukları, bunları han avlularında, meydanlarda, zengin düğünlerinde, 'sûr' denilen saray şenliklerinde oynattıkları biliniyor.

Selâtin meyhanelerde, şadırvanlı kahvelerde köçek oynatıp, bu tür animasyonlarla müşteri çekmek âdet olduğu gibi, meyhane köçekleri hatırlı müşterilere şakilik de ederlermiş. Enderunlu Fazıl (ölümü 1811) Defter-i Aşk adlı manzum yapıtının sonunda meyhane köçeği İsmail'in yaşam öyküsüne de yer vermiştir ki, enfes bir operet konusudur.