Mehmet Öz tarafından ‘Islahat Lahiyaları’ üzerinde yapılan inceleme sonucunda, Osmanlı İmparatorluğu’ndaki bozulmanın nedenleriyle, düzeltme için nelerin yapılması gerektiği şu şekilde tespit edilmiştir:

a) Balık baştan kokar: Bundan maksat, bozulmanın en üstte başladığıdır. Bazı yazarlar padişahı ima ederken, çoğunluğu veziriazamı sorumlu tutarlar.

b) Daire-i adliye ve Kanun-i kadim: Osmanlı devlet yönetiminin teorik olarak temellerinden biride ‘Daire-i Adliye’ yani adalet dairesidir. Bu kaidenin ana temeli, halka iyi davranılmazsa vergi gelirlerinin azalması sonucunda, devletin zayıflayacağıdır. Yazarlar, adalette ihmal olduğunu belirtirler. Osmanlı yönetiminin ana kaidelerinden birisi de ‘Kanun-ı Kadim’ yani eskiden beri uygulanmakta olan kanunlara riayettir. Hemen hemen bütün lahiyalarda ‘Kanun-ı kadim’e uyulmamasının, düzenin bozulmasına neden olduğu ileri sürülür. İmparatorluk’ta, önemli iki müessese olan ‘devşirme’ ve ‘tımar’ sistemine adam alınırken, kanunlara uyulmamasının bu iki kurumu bozduğu iddia edilir

c) Rüşvet ve mansıpları ehline vermemek: Kanunlara uyulmaması, rüşvete bağlanır. Rüşvet ve adam kayırma yüzünden memuriyetler hak edene verilmemiştir. Özellikle Osmanlı askeri ve idari mekanizmasının ana unsuru olan tımar sistemindeki rüşvete dikkat çekilir.

d) Erkan-ı Erbaa ve toplum hiyerarşisinde bozulma: Tımar sisteminde ve Kapıkulu ocaklarına dışardan, kanunlara göre girmemesi gereken kişilerin, rüşvet ve iltimasla alınması toplum düzenini bozmuştur.

e) Hazinenin dengesi: Islahat lahiyası yazarlarının hemen hepsi, hazinenin gelirlerinin arttırılması üzerinde durmuşlardır. Bunun için, çeşitli öneriler getirirler. Bunlardan en başta geleni ise, devlet kadrolarındaki şişkinliklerin azaltılmasıdır.

f) Ahlaki çürüme:Toplumun bütün kesimlerinde görülen ahlaki çürümenin üzerinde genişçe durulur. Ahlaki çürüme, “rüşvet ve adam kayırma ile ilişkilendirilir. Lahiya yazarları, ‘ihtilal-ı nizam-ı alem’in yani Osmanlı devlet düzenindeki çözülmenin temel nedeni olarak; adaletin aksamasını, rüşvet ve adam kayırmayı, memuriyetlerin hak etmeyenlere verilmesini, kadın ve padişah musahiplerinin sözüyle hareket edilmesini ve devlet işlerinde müşavereye önem verilmemesini dile getirirler.