Üniversite ya da başka bir isim ile yükseköğretim kurumu, bilim konusunda kendinden önceki okullardan daha üst seviyede eğitim veren, araştırmaların yapıldığı ve bilgilerin üretildiği bir kurumdur. Araştırma alanları çeşitli disiplinlere göre ayrılan üniversiteler lisans, yüksek lisans ve lisansüstü okullar gibi çeşitlere sahiptir. Araştırma görevlileri ya da akademisyenler yaptıkları özgün çalışmaların kabulü sonucunda doçent, profesör gibi unvanlara kavuşurlar üniversitelerde.

Orta Çağ zamanında kullanılan Latince de ‘’universitas’’ terimi; bir konu etrafında birleşmiş olan topluluk ya da kurum için kullanılırdı. Günümüzde kullanılan üniversite terimi; kurumların temelini oluşturan kurumların oluşması sonucunda onları tanımlamak için kullanılan ‘’universitas magistrorum et scholarium’’ teriminden yani günümüzdeki anlamıyla ‘’öğrenciler ve öğretmenler topluluğu’’ anlamını taşıyan kelime birliğinden gelmektedir. Osmanlı döneminde üniversitelere ‘’darülfünun’’ denilmekteydi. Günümüzdeki üniversitelerin temeli kabul edilen ilk kurum Antik Yunan filozofu Platon’nun Milattan Önce 3. yüzyılda kurduğu ‘’Akademi’’dir. Akademi’nin ne zaman kurulduğu ve nasıl işlediği ile alakalı hala kesin bir bilgi yoktur. Ancak Akademi’nin Antik Atina kentinin dışında kendisiyle aynı adı taşıyan bir bölgede bulunduğu ve bulunduğu arazinin sahibinin Platon ya da diğer adıyla Eflatun olduğu kesindir. Kendisi gibi felsefe, bilim, tarih ve sanatla ilgilenen kişilerin düzenli olarak toplandığı düşünülen bölgedeki Akademi tahmini olarak Milattan Önce 387 yılında açılmıştır. Akademi’de öğretmen öğrenci ayrımı yoktu, düzenli bir ders programı söz konusu değildi ve konuşulan konularda herhangi bir sınır yoktu. Platon zamanında herhangi bir doktrini savunmayan Akademi’de, kuvvetli muhtemel ortaya bir sorun ya da konu atılırdı ve bu durumla alakalı bir çözüm bulunmaya çalışılırdı. Eflatun’un açtığı bu okul bulunduğu bölgede en az üç yüzyıl boyunca faaliyetlerine devam etti ama zaman içerisinde karakterinde değişiklikler oldu. Bu süre zarfı içerisinde Aristo gibi büy&u

Eski üniversitelere bir başka örnekte imparator naibi olan III. Micheal tarafından 849 öğrenci ile öğrenci loncası olarak kurdurttuğu ‘’Konstantinopoli Üniversitesi’’ verilebilir. 425 yılında yüksek öğrenim kurumu olarak İstanbul’da kurulmuştur. Yapılan arkeolojik çalışmalar ışığında günümüzdeki anlamıyla ilk üniversitelere Abbasiler döneminde Bağdat’ta kurulan yerlerde rastlanır. Eski Yunan ve Roma dönemlerinde bazı yüksek eğitim ve öğretim teşkilatları olsa da bunlar günümüzdeki üniversite niteliğine sahip değillerdir. Fas, Cordoba ve Gırnata üniversiteleri, ilim ve fennin kilise ve piskoposların etkisindeki ruhban sınıfına mensup öğretim üyeleri olan okullara girilmesine vesile olarak, sadece hukuk üzerine dersleri olan öğretim dalına tıp, astronomi, ilahiyat ve daha birçok dal eklemiştir. Bağdat’taki Nizamiye Medresesi 1065 yılında, Osmanlıların ilk üniversitesi kabul edilen İznik Medresesi ise 1331 yılında kurulmuştur. Selçuklu ve Osmanlı Döneminde hızla gelişen medreseler Tanzimat Dönemi’ne kadar fen derslerinde söz sahibi olmuşlardı. Fen dersleri kaldırılınca batı medeniyetleri doğu medeniyetlerini geçmeye başladılar. Daha sonrasında Darül-Fünun adı altında teşkilatlanıp bir yüksek eğitim öğretim kurumu oluşturulsa da 1933 yılında İstanbul Üniversitesi olana kadar çok etkisiz kalmıştır.

Batı’da Bologna, Pavia, Revenna ve Paris adları altında gelişmeye başlayan üniversite kültürünün ilk örnekleri, çok uzunca bir süre piskoposların kontrolünde kalmıştır. Her ne kadar üniversitelerin rektörü o dönemler öğrenciler tarafından seçilse de en üst kontrol ve karar merci piskoposlar olmuştur. İlerleyen zamanlarda rektörler kendi iradelerini piskoposlara kabul ettirtip özerkliklerini ellerine tabii ki aldılar. Sonuç olarak orası bir eğitim kurumu baskı ve zararlı kısıtlamalar sonsuza kadar süremez. Bu durumu takiben papalığa bağlı olmadan İngiliz Oxford ve Cambridge üniversiteleri kuruldu ve devamında 14. yüzyıl ve sonrasında Avrupa’nın başka şehirlerinde de üniversiteler kuruldu. Kurulan bu üniversiteler aynı günümüzdeki gibi devlet ve vakıflar olmak üzere iki çeşit finanse edilme şekliyle günümüze kadar geldiler.

 

 

Üniversite nedir? Üniversiteler ne üstüne eğitim verir? Üniversitenin ilk örneği nedir? Plato ne kurmuştur? Platon’nun diğer adı nedir? Eflatun’un kurduğu üniversite nerededir? Avrupa’da üniversiteler hangi kuruluşun denetimindeydi? Oxford ve Cambridge üniversiteleri nerededir?