Mitolojide antropomorf kült sorunu antropomorfizm olayı ile ilgilidir. Antropomorfizm ilkel bilinçte insan ve doğanın aynı mitolojik topluluk düzeyinde anlaşılması demektir. Bu düşüncede insana özgü özellikler doğanın üzerine aktarılır. Bu düşünce modeli animizmle doğrudan ilgili olup antropomorflaşa bilen, kişiselleştirilen herhangi doğa unsurunun sakral düşüncede imgeleşmesidir. Animizmde insanla ağaç, dağ, taş, orman, kaya, ateş, su, rüzgar, toprak vb. arasında ruhsal yönden bir bağlantı vardır.

Bu bağlantı insanla hayvan, ateş, su, rüzgar, dağ, ağaç vb. arasındaki mitolojik genel birliğe, yakınlığa, hayali biyolojik birliğe, aynı sosyal içerik düşüncesine dayanıyor. Bu süreçte dikkat çeken mitolojik düşüncede insan ve doğanın, onun konularının aynı mitolojik birlik içinde çift olması, birbirine kavuşmasıdır. Ilkel insan ruhu canlı düşündüğünden kendi gözünde etrafındaki tüm tabiat unsurlarını kendine benzer biçimde görüyor. Bu süreç mitolojik bilincin alt şuurdan aldığı mitolojik bilgilerin sonucunda izdüşüm ediliyor, kişiselleştirilir ve imgeleştirilir. Herhangi doğa unsurunun kutsal kabul edilmesi ile ilgili alt şüurda onun öğelerinin, canlı mitolojik karakterlerinin izleri vardır.

Alt şuurdan mitolojik bilince geçişte bu unsurlar kamil form alarak, özel kültlerin oluşmasına neden oluyor. Ve bütün bu kültler (taş, dağ, su, ateş, toprak, hava, dünya, orman, ağaç vs) inançlar sistemini oluşturuyor. Bu unsurların kült şeklini almasının nedeni hem de onun şiirsel şekilde idrak edilmesidir. Örneğin, Sarı kız, Hızır, Hıdır, Yel dede vb. bu elementlerin şiirsel şekilde idrak edilmiş isimleridir. Bu şiirsel isimler metinden kenarda oluşuyor, yoksa sanatsal bilincin yarattığı, adını verdiği isimlerdir? Zannediyorum, bu isimleri sanatsal bilinç metinden kenar yaratarak, onu imgeleştirir söylersek, mantıkla doğru çıkmaz.

 

Kaynakça: Türk Mitolojisi - Ramil ALİYEV