Yaşadıkları süre­ce hükümdar­ların övülmesi tarihte en çok rastlanan uygu­lamadır. İktidarda oldukları dönem boyunca açıkça yeri­leni, eleştirileni pek az olur. Buna cesaret eden çıkarsa, se­sini zor işittirir. Genelde top­lumların tercihi, baştakini yüceltme yönün­dedir. Herkes, bun­dan kendine de pay çıkacağını dü­şünür. Bu alış­kanlık Batı dün­yasında, özellikle Avrupa'da, 19. Yüzyıl'dan iti­baren kaybolmağa, yerini ulu­salcı akımlara ya da halkın içinden çıkan kahramanlara bırakmaya başlar. Doğulu ve Müslüman toplumlarda ise, 20. Yüzyıl'da da kendini gös­terir.

Osmanlı tarihinde, hak­kında en çok övgü yayımlanmış sultanların başında, II. Abdülhamid gelir. Bunda, alışkanlığın devam et­mesinin ve 36 Os­manlı hükümdarı arasında; Kanuni, IV. Mehmed ve Orhan'dan sonra, en uzun saltanat sürmüş (33 yıl) kişi olmasının rolü bulunduğu­nu sanmak, eksik bir değer­lendirme olur. Zira Abdülhamid sadece bizim tarihimizde değil dünya tarihinde de en çok sözü edil­miş hükümdarlardan biridir. Üstelik Abdülhamid'in özelli­ğini sadece yüceltilmesi değil, aynı oranda yerilmesi oluşturur.

Abdülhamid hakkındaki “sövgüler” ile “övgüler” hem kendi toplumunda hem de dış dünyada, öylesine yoğun gün­deme getirilmiştir ki; bu alan­da Abdülhamid'in bir rakibi­nin kolay bulunamayacağını söylemek yanlış olmaz. Özellikle bundan yüz yıl önce, 1905'de, kendisine su­ikast düzenlenmesi saltanatının 29. yılında, Abdülhamid'e eleştirilerin doruğa erişmiş ol­duğunu kanıtlarken; üç yıl sonra, 1908'de tekrar Meşru­tiyet’i ilan edince, şaşırtıcı öv­gülere layık görülmesi, bu eş­sizliğinin kanıtıdır.

1909'da da tahttan indiri­lince, Abdülhamid yine aşağı­lamalara hedef olur; ancak ölümünden sonra, en çok övülen hükümdarlardan biri de Abdülhamid olmuştur. Önce eleştirilerden başla­yalım. Bu eleştiriler, Avrupa­lılar kadar, Abdülhamid mu­halifi Jön Türklerden de ge­lir. Avrupalıların en ısrarlı damgası “Kızıl Sultan” söz­cüklerinde odaklanır.