Galileo der ki:

 

‘’Evren her an gözlemlerimize açıktır; ama onun dilini ve bu dilin yazıldığı harfleri öğrenmeden ve kavramadan anlaşılamaz. Evren matematik diliyle yazılmıştır. Harfleri üçgenler, daireler ve diğer geometrik biçimlerdir. Bunlar olmadan tek sözcüğü bile anlaşılamaz; bunlar olmadan ancak karanlık bir labirentte dolanılır.’’

 

Bu ünlü sözün kendisi için söylendiği düşünülen Pisagor var bugün gündemimizde. ‘’Evrenin hâkimi sayılardır’’, ‘’Sayılar evreni yönetiyor’’ ve bence cidden abartılı olan ‘’Tanrı sayıdır’’ değerlendirmelerini yapan Pisagor aynı zamanda ‘’Sayıların babası’’ olarak kabul edilir. En basit haliyle Pisagor (Pythagoras) sadece matematikle uğraşmadı aynı zamanda temelde astronomi, fizik, felsefe, müzik ve din ile de ilgilendi. Kendi adıyla bilinen teorem her ne kadar savunduğu şeyi yıkar bir sonuç vermiş olsa da ‘’irrasyonel sayıları’’ buldurmuştur ona. Müziğin matematiksel oranlara indirgenebileceği tezinden yola çıkıp diatonik skalayı keşfeden Pisagor, rivayete göre dünyanın yuvarlak olduğu tezini ortaya atan da ilk kişi. Her ne kadar bu tezi onun başını ağrıtacak olsa da.

Pisagor temel seviyedeki eğitimini tamamladıktan sonra insanlık tarihinin ilk filozofu olarak kabul edilen Thales’in önerdiği şekilde Mısır ve Babil’e gidip fen ve din üzerine eğitim aldı. Mısır’da rahip ve kahinlerden eğitim aldığı süreçte, Mısır Babilliler tarafından işgal edilince matematik bilimiyle nam salmış Babil şehrine giden Pisagor burada da matematik üzerine uzmanlaştı ama bu uzmanlaşması onda matematiğin kutsal olduğu düşüncesini ona kattı. Aldığı eğitimler sırasında derslerde kullanılan müzik sayesinde Pisagorculuktaki müzik felsefesi oluştu. Pisagor’a göre, sayılar arasında tesadüfi olmayacak bir harmoni vardı ve bu harmoni aslında ilahi bir harmoniydi.

Sayılara adanmış bir hayat yaşayan Pisagor, sayılara tanrılık atfediyor ve matematiğin tüm ilkelerini dünyanın tüm sistemlerinin temeli olarak görüyor ve kabul ediyordu. Pisagor’a kalsa her şey sayılarla açıklanabilirdi. (Editör yorumu: Acaba korku veya sevgi gibi şeyleri nasıl açıklardı sayılarla? O döneme gitsem bunu ona sormak isterdim.) Pisagor 1 rakamını tanrısal güç, 10 sayısını tanrısal olan hiçliğin veya yokluğun mükemmel bir şekilde karışımı olduğunu ve bunu temsil ettiğini savunuyordu. Pisagor’a göre ateş piramitten, yeryüzü düzgün altı yüzlüden, hava düzgün sekiz yüzlüden ve su ise yirmi yüzlüden yaratılmıştı. Resmen Pisagor’a kalsa sayılar her şeyi belirliyor.

Pisagor’un sayılarla olan ilgisi ve onlara olan ilahi inancı müzikte de var. Sayılar ve oranlar üzerinden hareket eden filozof, matematiği müzikte de kullandı. Özellikle telli çalgılar üzerine eğilen Pisagor, iki telden birinin uzunluğu diğerinin iki katı ise kısa telin çıkardığı ses ile uzun telin çıkardığı ses arasında bir oktav olduğunu keşfetti. Tellerin uzunluk oranları eğer 3’e 2 ise aralarındaki ses ise beşli aralıktadırı da keşfeden Pisagor bu buluşunu yaşadığı yerdeki demircilere borçludur aslında. Bu hikâyeyi ilerleyen zamanda eğer istek olursa anlatacağım sizlere.

Pisagor aynı zamanda matematikte ‘’ispat’’ fikrini ortaya atan ilk bilim adamıdır. Pisagor’a göre ispat:

 

‘’Başka bir önermeye götürülemeyen ve onunla kanıtlanamayan, böyle bir geri götürme ve kanıtı da gerektirmeyip, kendiliğinden apaçık olan ve böyle olduğu için öteki önermelerin temeli ve ön koşulu olan temel önermedir.’’

 

Peki sizce neden bir ispat fikrine sahip oldu bu filozof?

Bir matematik dehası olan Pisagor’u Pisagor yapan şey aslında bunlar değil, kendi adını taşıyan teoremidir. Temel olarak ‘’Bir dik üçgende, dik kenarlara üzerine kurulan karelerin alanları toplamı hipotenüs üstünde kurulan karenin alanına eşittir. Bu teorem günümüzde okullarda öğretilmektedir. Pisagor, bu buluşu ile hem yanlışını buldu hem de yeni bir keşif yaptı aslında. Sayılara adeta ilah gözüyle bakan ve ‘’Tanrı sayıdır’’ diyen Pisagor, burada sayılardan bahsederken doğal sayıları yani tam sayıları kastediyordu. Ancak, kendi teoremine göre eğer dik kenarlar eşit ise kendi savunduğu fikir ile ters düşüyordu. Yani eğer bir dik üçgende dik kenarlar eşit ise hipotenüste karekök iki olarak karşımıza çıkıyor. Bu gerçek Pisagor’un doğal sayılar kümesini altüst etti. Pisagorculur bu durum karşısında o kadar çekindiler ki bu sırrın okul dışında konuşulması dahi yasaklandı. Fakat hakikat gizli kalmadı ve gizli kalmadığı gibi yeni bir gerçeği de ortaya çıkardı. İrrasyonel sayılar. Aslında Pisagor kendi teoremi ile kendi felsefesini çökertti de diyebiliriz. Sizce bu durum açıklanmalı mıydı yoksa gizli mi kalmalıydı?

Pisagor’a göre yönetici sınıf, liyakat esasına göre atamayla iş başına gelecek, daha sonra bu yöneticiler, kendilerinden sonra gelecek olan yöneticileri seçeceklerdi ve bu durumda halkın oyu söz konusu olmayacaktı. Pisagor’un bu yönetim modelinde yöneticiliğe uzanan yolda fırsat eşitliğinin sağlanması için devlet, kız ve erkek çocuklarını eğiteceklerdi. Pisagor’un okulu öne sürdüğü bazı bilgiler ile bir rivayete göre toplumun ve seçkinlerin dikkatlerini üzerine çekti ve bu dikkat kesinlikle negatif anlamdaydı. Bu yüzden okulları kundaklandı ve iki kişi hariç herkes yanarak can verdi. Tüm bunlara rağmen Pisagor eğitim aldığı Mısırlı kahinlere verdiği söze sadık kaldı ve hiçbir şey yazmadan sadece sohbetlerle öğretim yaptı.

• Yunanistan’ın Samos adasında Milattan Önce 580 yılında doğduğu sanılıyor Pisagor’un.
• Matematiğin nerede ve nasıl başlandığı aslında belli değildir ama Milattan Önce 550’li yıllarda Pisagor Okulu üyeleri tarafından kullandı.
• Pisagor müzikle tedavi çalışmalarıyla tıbba katkıda bulundu.
• Dünya’nın yuvarlak olduğunu ve hem kendi hem de Güneş etrafında döndüğünü söyleyen ilk bilim adamının Pisagor olduğu rivayet edilmektedir.
• Pisagor okulunda hayvan kurban etmek ve hayvan yemek yasaktı bu yüzden 1842 yılına kadar vejetaryen olan bireylere ‘’Pisagorcu’’ denildi.

 

Peki sizce Pisagor şu sözüyle ne anlatmak istiyor. Hadi yorumlarda buluşalım.

 

‘’ Hayat sahneye benzer: Bazıları yarışmaya, bazıları alışverişe ve en mutluları ise bakmaya gelirler.’’