SENECA

Asıl adı Lucius Annaeus Seneca olan devlet adamı, hatip ve tragedya yazarı Seneca M.Ö. 4 yılında İspanya’nın önemli kültür şehirlerinden bir tanesi olan Cordoba’da doğdu. Babası yaşlı Seneca kendi döneminin ünlü hatip ve retorik öğretmenlerinden bir tanesiydi.

Genç Seneca iyi eğitimli annesi Helvia’nın yönlendirmesi ile felsefeyle tanıştı ve o dönemin önde gelen Pisagorcu Sotion, Klinik Demetrios, Stoacı Attalus gibi isimlerden dersler aldı. Babası genç Seneca’nın aldığı bu felsefe eğitimine hiç sıcak bakmıyordu. Çünkü o dönemin imparatoru Tiberius gençlerin yöneldiği Yunan felsefesine sıcak bakmamanın yanı sıra ‘’asi’’ diye adlandırdığı bu filozofları Roma’dan uzaklaştırıyordu.

Babasının felsefe merakına karşı çıkmasının bir diğer sebebi ise Genç Seneca’nın felsefi eğitimleri sırasında uyguladığı aşırı katı disiplinler de büyük bir etkiye sahipti. En basit örneğiyle Pisagor öğretisinin gerekliliğinden bir tanesi olan perhiz uygulamaları tüm hayatı boyunca nefes darlığı çeken Seneca’nın hassas olan sağlığını çok kötü etkiliyordu. Baba Seneca oğlunu felsefeden uzaklaştıramadığını fark ettiğinde genç Seneca’yı önce Pompei şehrine oradan da Mısır’a gönderdi.

Genç Seneca Mısır’da devlet yönetimi konusunda kendini geliştirdi ve senatoya girmeyi başardı. Hatipliğini belirleyen etkili konuşmaları da bu dönemde kendini göstermeye başladı. 28 yaşında Roma’ya göre dönen Seneca mahkemelerde avukatlık yapmaya başladı ve imparatorluğun mali işleriyle uğraşmaya bu alanda sorumluluklar almaya başladı. Başarıları o dönemin imparatoru olan Caligula’yı rahatsız etmiş olsa ki hakkında bir idam kararı çıkartıldı ama bu karar durduruldu. Caligula’dan sonra imparator olan Cladius döneminde biraz rahat etse de bu sefer Seneca hakkında İmparatoriçe tarafından bir zina suçlaması ile karşı karşıya kaldı. Bu suçlama sonrasında Korsika’ya gönderilen Seneca hayatının 8 yılını burada geçirdi. Felsefesinde dönüm noktası olan düşünceler buradaki sürgün hayatında kök saldı desek doğrudur.

Geride bıraktığı konforlu ve rahat hayatın ardından iktidar, zenginlik ve itibar konularını sorgulamaya başlayan Seneca Roma’nın başka bir yüzünün daha olduğunu gördü. Adada geçirdiği 8 yılda kendini şiirler ve tragedyalar yazarak teselli eden Seneca’nın en önemli eserleri arasında olan ‘’Teselli Üzerine’’ orijinal adıyla ‘’De Consolatione’’yi burada yazdı. Korsika’da kendini doğaya, yıldızlara, ağaçlara ve evrenin döngüsüne bırakan Seneca Stoa felsefesinin yerleşik doğaya uygunluğunu burada deneyimledi.

Sürgünde yazdığı ‘’Polybus’a Teselli’’ orijinal adıyla ‘’Ad Polybium De Consolatione’’ eserinde içinde bulunduğu çaresizliği anlattı ve adeta merhamet diledi. Ama bu dilek bir işe yaramadı ancak İmparatoriçe Messalina öldükten sonra Roma’ya dönebildi. Hayatının bir diğer kırılma anı ise M.S. 48 yılında Roma’ya dönmesi diyebiliriz. İmparatoriçe Messalina’nın yerine geçen Agrippina’nın oğluna felsefe dersleri vermeye başlayan Seneca tarih kitaplarına yaptığı çılgınlıklarla adından bahsettirecek kişiyi eğittiğinin farkında bile değildi. Eğittiği genç aslında İmparator Neron’du. Neron başa geçtiğinde Seneca senatoda önemli görevler alsa da bozuk sosyal ilişkileri, etrafından asla eksilmeyen dalkavuklar, bitmek tükenmek bilmeyen dedikodular ve her yanını sarmış ihtiras sarmalı onu resmen tüketti.

Seneca’nın son dönemleri neredeyse her stoacı gibi trajik oldu. Yönetimden tam anlamıyla çekildikten sonra Neron’un despot ve vahşi dönemi başladı. Seneca bu dönemde kendini tamamen felsefeye bıraktı. Seneca’nın adının İmparator Neron’a düzenlenecek bir suikaste karışmasının ardından öğrencisi Neron tarafından intihar cezasına çarptırıldı. İntihar çeşidi kendine bırakılan Seneca damarlarını açtırarak ölmeyi tercih etti. O gün geldiğinde vasiyet bırakması reddedilince dostlarına son söz olarak:

‘’ Sizlere tüm yaşamımın örneğini bırakıyorum.’’

dedi.

Karısıyla vedalaştı ve kollarını bıçaklarla açtırdı ama yaşından ve bedeninin çökmesinden dolayı çok az akan kanı onu öldürmüyor adeta süründürüyordu. Bu sürünme karşısında Seneca arkadaşı olan bir doktordan zehir istedi ve onu içti gene ölemedi. En son çare onu kanaması artsın ve ölümle kucaklaşsın diye sıcak su banyosunda terk ettiler ve burada ölümle kucaklaştı. 65 yaşında ölen Seneca için cenaze töreni düzenlenmedi ve bedeni yakıldı.