Enderun, Osmanlı saray teşkilâtının bir birimine verilen isimdir. Saray teşkilâtı için faaliyet gösteren ve yüksek dereceli devlet memuru ile asker yetiştiren okul da Mekteb-i Enderûn adıyla anılmıştır. Bu okula, başlangıçta, devşirilen Hristiyan çocuklar alınırken, zamanla Türk çocukları da kabul edilmiştir. I. Murad devrinde kurulan, Fatih zamanında esaslı bir teşkilâta kavuşan Mekteb-i Enderûn eğitim sistemi, dünya eğitim tarihine Türkler tarafından kazandırılmıştır. Bu okul, 1833 yılında yapılan düzenlemelerle 1909 yılına kadar hayatını sürdürmüştür. 

Osmanlı yürütme gücünün yöneticileri, seyfiye sınıfı, Enderun’da eğitilirdi. Mutlak otorite sahibi olan padişah yetkilerini kendisine sadakatle bağlı, yetenekli ve çok iyi yetişmiş bir kadro ile kullanırdı. Bu bakımdan hangi dine veya soya mensup olursa olsun yetenekli görülenler seçilip çok iyi eğitimden geçirilerek devlete kazandırılırdı. Bundan maksat, nitelikli ve güvenilir devlet adamı yetiştirmekti. Bazı kimselerin iddia ettikleri gibi, Hristiyanları Müslümanlaştırmak amacını taşımazdı. Esasen, bu sistemle böyle bir sonuca varmak da mümkün değildir. Nitekim, devşirilip Enderun da yetişen ve sadrazam olan Sokullu Mehmed Paşa, kardeşini Sırp Ortodoks patriği olarak görevlendirmiştir. Devşirmeler soylarını biliyor ve akrabalarını da gözetiyorlardı. 

Mekteb-i Enderûn’da eğitim şu şekilde yapılırdı: 

 

1. Teorik Bilgiler: Tarih, matematik edebiyat ve Farsça öğretilirdi. Türkçe öğretimine ayrı bir önem verilirdi. İslamî bilgiler iyice kavratılırdı. 

 

2. Beden Eğitimi: Güreş, binicilik, okçuluk ve cirit gibi dallarda spor yaptırılırdı. 

 

3. Sanat Eğitimi: Güzel sanatlar alanında yaptırılan eğitimdi. İç oğlanlar, yeteneklerine göre hat, müzik, minyatür, cilt vb. alanlarda yetiştirilirdi. 

 

4. Hizmette Eğitim (Uygulamalı Eğitim): Bir çeşit hizmet içi eğitimdi. Saray işlerini, fiilen yaparak öğrenirlerdi. Aşağıdan yukarıya doğru sıralanan yedi oda içinde teorik ve uygulamalı eğitim yapılırdı. Bilgiler uygulamalı olarak kavratılırdı. Bu eğitim odalarına koğuş da denirdi. Öğrenciler en alt odadan en yüksek odaya doğru ilerleyerek eğitimlerini tamamlardı. 
 

Mekteb-i Enderûn’da görev alan öğretmen ve ustalar özenle seçilirdi. Öğretim süresi 5-7 yıldı. Bundan sonra önemli görevlere atanırlardı. Bu saray dışında görevlendirilmelere çıkma denirdi. Bu okuldan Sadrâzam, vezir, kumandan gibi değerli yöneticilerin yanında, tanınmış hattat musikişinas, minyatür ustası gibi sanatkârlar yetişmiştir. 

 

Osmanlı Devleti’nde devlet hizmetinde çalıştırılmak üzere insan yetiştirilen birimler de vardı. Bu birimler, devletin yönetim, mali ve dini bölümleriydi. Ancak, buralarda kişiler teorik ve pratik olarak iş başında yetiştirilirdi. Gerçek anlamda okul değillerdi. Bâb-ı Âli, Bâb-ı Defterdari ve Bâb-ı Maşihat mektepleri bu çeşit devlet memuru yetiştiren merkezlerdi. Ayrıca, şehzâdelerin eğitimine de çok önem verilirdi. Şehzadeler belli yaşlarda sancağa çıkarılır, sancak beyi olarak görevlendirilirdi. XVI. yüzyıldan sonra bu usulden vazgeçilerek şehzadelerin saraydan çıkmasına izin verilmedi. Halktan ve yönetim tecrübesinden uzak şehzadeler, padişah olunca devlete gerekli şekilde liderlik edememişlerdir.